NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door een onzer redacteuren
DEN HAAG, 16 MAART. Zeker tien mensen die in februari de West-Friese Flora in Bovenkarspel hebben bezocht zijn overleden. Van vijf van hen staat vast dat de veteranenziekte de doodsoorzaak is, aldus minister Borst (Volksgezondheid) gisteren op een persconferentie. Er wordt nog onderzoek gedaan naar de doodsoorzaak van de vijf andere slachtoffers. Ruim veertig andere bezoekers zijn besmet met de legionella-bacterie. Zij zijn met de veteranenziekte in een ziekenhuis opgenomen.

Het tiende slachtoffer overleed vanochtend in het Twenteborgziekenhuis in Almelo. Minister Borst verwacht niet dat er nog nieuwe zieken bijkomen. De mensen die ziek kunnen worden van de op de Flora aanwezige legionella-bacterie, moeten dat al zijn aangezien de incubatietijd, de periode tussen besmetting en het uitbreken van de ziekteverschijnselen, is verstreken. Hooguit kunnen er nog mensen worden aangemeld die al eerder ziek waren maar van wie de diagnose nu pas wordt gesteld.

Volgens Borst is het 'pure pech' dat er nu een epidemie is uitgebroken. Tot nu toe wordt in Nederland jaarlijks bij ongeveer 40 patiënten de veteranenziekte geconstateerd, maar vrijwel altijd gaat het dan om individuele gevallen. De helft van hen loopt de ziekte in het buitenland op, de rest in een ziekenhuis of elders. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne (RIVM) doet onderzoek naar de bron van de besmetting. Deze wordt vermoed op de consumentenbeurs, een van de drie onderdelen van de West-Friese Flora. Het RIVM heeft inmiddels de ruim tachtig standhouders achterhaald en alle apparatuur geïnventariseerd die dezen hebben gebruikt. Het RIVM neemt nu monsters bij alle apparaten om de bacterie te achterhalen. Ook probeert het instituut bij de patiënten na te gaan waar zij tijdens hun bezoek aan de Flora precies zijn geweest om ook langs die weg een indicatie voor de bron te krijgen. Borst verwierp de kritiek dat haar ministerie te laat alarm had geslagen. De burgemeester van Delfzijl, E. Haaksman, deed Volksgezondheid dit weekeinde dit verwijt. Door pas vrijdag alarm te slaan zou een patiënte die had deelgenomen aan een uitstapje naar de Flora, onnodig zijn overleden. Deskundigen trekken deze lezing in twijfel. Volgens hen zou de vrouw ook zijn overleden als een dag eerder alarm was geslagen. Volgens Borst ontstond er pas donderdagavond zekerheid dat de bron van de besmetting mogelijk de Flora was. Ook de Tweede Kamer vindt niet dat Volksgezondheid te laat alarm heeft geslagen. Wel willen diverse fracties dat Borst deze week de Kamer uitleg komt geven.

Niemand voor water verantwoordelijk

Het ministerie van VROM buigt zich over de toepassing van een Europese richtlijn die de overheid meer verantwoordelijkheid geeft voor water uit de kraan. Dat blijkt niet eenvoudig.

Door onze redacteuren

AMSTERDAM, 16 MAART. Niemand is verantwoordelijk voor het water dat in Nederland uit de kraan komt. Dat is gebleken nadat negen mensen overleden en nog veertig anderen ziek werden door de legionellabacterie die zich vermoedelijk had genesteld in water op de West-Friese Flora. Waterleidingbedrijven hebben de plicht om het water goed aan te leveren, maar voor wat er tussen de levering en het moment dat het uit de kraan komt gebeurt, is niemand aanspreekbaar.

Een Europese richtlijn kan er onbedoeld voor zorgen dat meer helderheid komt over die verantwoordelijkheid. Brussel wil in het kader van harmonisering van Europese wetgeving dat overheden directer aanspreekbaar zijn op het water dat uit de kranen komt. Maar de richtlijn, waar ambtenaren van het ministerie van VROM zich al een tijdje over buigen, zal in Nederland niet makkelijk uitvoerbaar zijn.

Volgens de directeur van de Vereniging van Exploitanten van Waterleidingbedrijven (VEWIN), E. Cals, is het moeilijk om de verantwoordelijkheid vast te stellen. ,,De overheid kan niet verantwoordelijk zijn voor wat er binnenshuis met water wordt geknoeid'', zegt hij. ,,Je kunt hooguit de eigenaar of directeur van een gebouw verantwoordelijk maken.''

Maar ook dat is moeilijk. Thans zijn veel partijen gedeeltelijk verantwoordelijk voor de waterinstallatie in een gebouw. Het VEWIN heeft normen opgesteld waar erkende installateurs van drinkwatersystemen aan moeten voldoen. De verwarmingsketel moet zodanig functioneren dat de minimumtemperatuur van het water zestig graden is. Bij die temperatuur overleeft de legionellabacterie niet. In grote gebouwen moet de minimumtemperatuur 65 graden zijn omdat bij het rondpompen warmte verloren gaat. Maar volgens W. Scheffer, medewerker op de afdeling Technologie van de Vereniging van Nederlandse Installatiebedrijven (VNI), is het bij oude systemen in grote gebouwen zoals ziekenhuizen vaak moeilijk om water goed te laten circuleren. Als de zogeheten deelringen van het systeem niet goed ,,meelopen'', kan het water niet op temperatuur blijven. Vooral in oude gebouwen komt dit probleem voor, zegt Scheffer. De installateur is niet verantwoordelijk voor dit probleem omdat het een kwestie van onderhoud is en dat komt voor rekening van de afdeling beheer van het gebouw. ,,Helaas zijn er mensen of instellingen die de temperatuur buiten ons en de installateur om, lager zetten'', zegt een woordvoerder van de VEWIN. Hij zegt dat er soms ook ,,beunhazen'' aan het werk zijn, die niet op de hoogte zijn van de regels. ,,De Waterleidingbedrijven kunnen daar niets aan doen.''

Volgens medisch microbiolooog R.J. van Ketel zijn er talloze ziekenhuizen en hotels met ondeugdelijke leidingensystemen. Zo komt het voor dat het systeem het water op de bovenste verdieping van een gebouw onvoldoende op temperatuur brengt. Maar omdat doorgaans slechts weinig mensen ziek worden na besmetting, leidt de constatering van de bacterie meestal niet tot ingrijpende maatregelen.

'Snelle reactie op veteranenziekte'

Minister Borst zei gisteren ervan overtuigd te zijn dat Volksgezondheid adequaat heeft gereageerd op het uitbreken van de veteranenziekte. Onafhankelijke deskundigen vallen haar bij.

Door onze redacteuren

DEN HAAG/AMSTERDAM, 16 MAART. P. Speelman, hoofd afdeling infectieziekten, tropische geneeskunde en aids bij het Amsterdams Medisch Centrum (AMC), zegt dat hij ,,zelden heeft meegemaakt dat zo snel en effectief op een epidemie is gereageerd''. Hij weerspreekt de kritiek van Delfzijls burgemeester Haaksman dat de alarmering te traag verliep.

Vorige week woensdag waarschuwden artsen in het West-Fries Gasthuis in Hoorn de Inspectie voor de Volksgezondheid na te zijn geconfonteerd met een hoog aantal ernstige longontstekingen.

Donderdagochtend vroegen zij Speelman om hulp. In gezelschap van een viruloog en een arts- assistent reisde hij af naar Hoorn. De arts-assistent had op eigen initiatief een nieuwe legionella-test meegenomen die het AMC nog maar net in huis had. ,,Dankzij die test kon de diagnose, die normaal vaak lang duurt en moeizaam is, binnen korte tijd worden gesteld'', zegt Speelman.

Omdat alle patiënten uit Bovenkarspel en omstreken kwamen, werden donderdagavond in de provincie Noord-Holland alle ziekenhuizen gewaarschuwd. Speelman: ,,In het beleidsteam kwam de West-Friese Flora als mogelijke besmettingsbron al ter sprake, maar zekerheid was er nog niet.''

Diezelfde avond stuurde de GGD enquêteurs af op familieleden van de patiënten. Ze vergeleken de gegevens over het doen en laten van de patiënten met een enquête onder een controlegroep met personen van dezelfde leeftijd en geslacht die niet ziek waren. Van de personen in de gezonde controlegroep bleken slechts een paar de Flora te hebben bezocht, de zieken waren er allemaal naar toe geweest. Toen dit duidelijk was, is de informatie landelijk via de media verspreid.

J. van Wijngaarden, senior-inspecteur infectieziekte bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg, nauw betrokken bij de bestrijding van de veteranenziekte, toonde zich ook tevreden over de reactie op de veteranenziekte.

Toen de longontstekingen vorige week waren geconstateerd, was sprake van de meest alarmerende situatie: een ernstige dodelijke ziekte waarvan de herkomst onduidelijk was. De betrokken doktoren slaan volgens de procedure alarm bij de GGD, die de Inspectie voor de Volksgezondheid van het ministerie waarschuwt. Vervolgens kwam de landelijke bestrijdingsstructuur in werking, vertelt Van Wijngaarden. Dit gebeurt als het probleem zich in verschillende regio's voordoet, als het lokale probleem een landelijk probleem dreigt te worden, of als zich in het buitenland een probleem voordoet dat bedreigend kan zijn voor de volksgezondheid in Nederland.

Daarop volgde de samenstelling van het het zogenoemde 'outbreak management team'. Dit is een groep deskudigen die zo snel mogelijk een advies opstelt aan de minister. Dit team kwam afgelopen zaterdag bijeen. Omdat de diagnose inmiddels was gesteld en de behandeling bekend is, boog het team zich alleen over de vraag hoe het onderzoek naar de herkomst van het virus moet worden uitgevoerd.

Zie ook:

Twee doden door veteranenziekte (13 maart 1999)

Derde dode door veteranenziekte (15 maart 1999)

Besmet bij douchen in zwembad (15 maart 1999)

NRC Webpagina's
16 MAART 1999

( a d v e r t e n t i e s )

Domicilie,
voor wie zich vestigt
in het buitenland.