NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

FRANK WESTERMAN
Televisie in Rusland is de voortzetting van de oorlog met andere middelen. Wie de 300 meter hoge Moskouse televisiemast Ostankino in handen heeft, heeft de macht. Niet voor niets vielen er in 1993 tientallen doden aan de voet van deze ranke toren (met bovenin een draaiend restaurant) toen een groep opstandelingen het Jeltsin-bewind omver wilde werpen.

De beelden van de mensenmassa op de stoep, die kronkelend dekking zocht voor de salvo's van de Jeltsin-getrouwen, onthullen een ander detail: elke tweede schim bleek geen rebel, maar een tv-journalist die angstvallig een camera omhoog hield. Jeltsin bleef ternauwernood aan de macht en verscheen, gezeten naast de Russische vlag, op de televisie voor een toespraak tot het volk. De opstand was gesmoord, want kijk maar, hij controleerde nog altijd de media.

Sinds dat bange moment vijf jaar geleden heeft de kalasjnikov het afgelegd tegen de televisiecamera. Er worden nog steeds oorlogjes uitgevochten, maar het slagveld is verplaatst naar de studio. GAZPROM, met 385.000 werknemers de grootste staat-in-de-staat, heeft natuurlijk een eigen zender, GAZPROM-TV, alsmede belangen in 29 kranten en lokale televisiestations. Zakentycoon Boris Berezovski (auto's, olie en media) trekt aan de touwtjes bij de staatsomroep ORT, terwijl de bankier Vladimir Goessinsky de baas is van de 'onafhankelijke' zender NTV. In vredestijd lijken de journaals in Rusland normale nieuwsuitzendingen met feiten en filmpjes, hoor en wederhoor, en een grapje van de nieuwslezer als er iets mis gaat met de regie.

Maar zodra Ruslands politieke toekomst in het geding is, beginnen de tv-bombardementen. Tijdens de presidentsverkiezingen in 1996 weerden de grote zenders 's lands populairste kandidaat, communistenleider Gennady Zjoeganov, of ze maakten hem zwart, net zo lang tot Jeltsin, ondanks vijf hartaanvallen, zijn tweede termijn won. Zeker, de oorlog in Tsjetsjenië is gewonnen door bebaarde krijgsheren met bazooka's en mobiele telefoons. Maar ook door NTV, die avond aan avond liet zien hoe bot de Russische Mig's hele woonwijken platgooiden.

Sinds een paar weken woedt er een nieuwe oorlog in Rusland. Dat betekent dat de journaals itempjes inlassen die op het eerste gezicht nergens over gaan (wat je ziet is een collage van archiefbeelden), maar gaandeweg, door de commentaarstem, een explosieve lading krijgen. De boodschap dezer dagen luidt unverfroren: stop de communisten, onder hun rode sjaaltjes dragen zij bruine hemden!

De communisten roepen namelijk om een ouderwetse persbreidel. Hoge partijleden geven de joden de schuld van de economische ellende, en beweren dat iedereen heus wel weet dat de joden de media en het bankwezen in hun greep houden. Daarom vragen ze de regering om een raad van toezicht met tachtig procent etnische Russen (hun bevolkingspercentage), die de inhoud van de journaals voortaan mag bepalen.

De drie grootste stations verklaarden letterlijk de mediaoorlog, en de eerste schermutselingen waren kort daarna te zien: NTV-verslaggever Pavel Lobkov loopt in de wandelgangen van de Doema op ex-generaal Albert Makasjov af, een communist en belijdend antisemiet. Makasjov negeert de vraag of hij, zoals in een meegebracht kranteninterview, echt vindt dat joden bloedzuigers zijn, grist dan de krant weg en dreigt de verslaggever knock-out te slaan. ,,Ik zal jou eens laten zien wat echt antisemitisch is, jij jood'', zegt hij. ,,Ik ben een Rus'', zegt Lobkov net op tijd. ,,Des te erger, dan ben je er zo eentje als Gorbatsjov, die is erger dan de ergste jood.''

Als tv-kijker vraag je je af: waar zijn de Russische soaps? Voor zover die er al waren, zijn ze geschrapt. Want door de crisis zijn de reclame-inkomsten gehalveerd. Oude films opnieuw vertonen of praatprogramma's in elkaar flansen is veel goedkoper. Bovendien: het is oorlog in Rusland.