NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De hele wereld kon gisteren via de televisie kennisnemen van de Clinton-tapes. In de VS en Nederland zelfs in rechtstreekse uitzendingen.

Door onze redacteuren JACO ALBERTS en COEN VAN ZWOL ROTTERDAM, 22 SEPT. Een orkaan raast over de Bovenwindse Eilanden, op het Damrak storten de koersen ineen, maar op Nederland 2 verschijnt vlak voor zes uur de tekst: ,,Het Journaal vervalt.'' Reden: de ruim vier uur durende live-uitzending van de langverwachte Clinton-tapes: een vrij statisch beeld met miserabel geluid.De mediagekte rond de zaak-Lewinsky bereikte gisteren ook in Nederland een voorlopig hoogtepunt. Drie Nederlandse televisiestations zonden het videoverhoor van Clinton rechtstreeks uit, een Europees unicum. ,,We hebben een journalistieke keuze gemaakt'', zegt een woordvoerder van de NOS over het wegvallen van het Journaal om zes uur. ,,Er is besloten het verhoor live uit te zenden omdat het nieuws is. Dat is een taak van de publieke omroep, en dat gebeurt steeds vaker met rechtstreekse uitzendingen. Deze banden spelen een grote rol in het politieke proces in de Verenigde Staten.'' De woordvoerder van RTL5: ,,Niemand wist wat er op die tapes zou staan. Voor hetzelfde geld was Clinton vlak erna afgetreden en dan baal je natuurlijk enorm als je ze niet had uitgezonden.''

Volgens de dienst Kijk- en Luisteronderzoek van de NOS hebben 4,7 miljoen Nederlanders iets gezien van de live-uitzendingen op Nederland 2, RTL5 of SBS6.

Weinig kijkers konden echter het geduld opbrengen het verhoor uit te zitten. Gemiddeld werden dertig minuten van de vier uur bekeken. Over de gehele periode keken gemiddeld 725.000 mensen naar een van de zenders. De waardering was met een rapportcijfer van 6,1 echter laag.

De meeste mensen keken naar de NOS (51 procent), maar het meest opvallende was dat 'nieuwkomer' SBS6 het met rechtstreekse nieuwsuitzendingen vertrouwde RTL5 een straatlengte voorbleef: 34 procent ten opzichte van 15 procent. SBS6 had er voor gekozen de uitzending 12 seconden te vertragen en de NOB Vertaaldienst te vragen te ondertitelen. Soms werkte het, soms was er geen touw aan vast te knopen.

Binnen Europa was de Nedelandse gretigheid opvallend. In Groot-Brittannië namen de BBC en ITN genoegen met een samenvatting, in Duitsland besloten ARD en ZDF datzelfde te doen. Het Duitse informatiekanaal Phoenix zond het verhoor wel integraal uit, maar pas in de avonduren en voorzien van commentaar. Hetzelfde deed Italia Uno. In Frankrijk lieten de staats- en commerciële zenders weten ethische bezwaren te koesteren tegen het direct doorgeven van dit soort verhoren. Alle kantalen wilden de tijd hebben om de zaak van pornografische details te ontdoen. ,,Enige distantie is op zijn plaats'', aldus de hoofdredacteur van France 3.

J. van Cuilenburg, hoogleraar communicatiewetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam, wijt de Nederlandse overdaad aan een combinatie van concurrentiedwang en gemakzucht. ,,Het is een teken van deze tijd dat drie tv-stations in de race om kijkcijfers tegelijkertijd de tapes uitzenden. Het dient geen enkel doel op zichzelf. En het wordt door de technologie gedreven. Het is steeds makkelijker om dergelijke uitzendingen te maken, bovendien is het buitengemeen goedkoop. Noem het kanaalvulling.'' Van Cuilenburg deelt niet de kritiek van zijn collega J. Groebel, die gisteravond in het NOS Journaal betoogde dat door al die rechtstreekse uitzendingen de 'filter-functie' van de journalistiek verloren gaat. Zelf was Van Cuilenburg gisteren de hele dag op pad en heeft hij 's avonds laat ,,gefilterde'' fragmenten bij Nova gezien. ,,Daaruit trok ik de conclusie dat ik blij mocht zijn niet naar de rechtstreekse beelden te hebben gekeken.''

In de Verenigde Staten zonden CNN, Fox News Channel, C-Span en MSNBC de Clinton-tapes direct uit, zonder filters. CNN voorzag de beelden van toelichtingen in de kantlijn, liet de Dow Jones-index rechts onderaan meelopen en laste nu en dan juridisch commentaar in. (,,Hier wordt geprobeerd de president in de val te lokken'') De Dow Jones herstelde zich in de loop van het verhoor overigens aanzienlijk: van -184 tot 37. CNN, dat zondag nog liet uitrekenen hoeveel schoolkinderen in het hele land het verhoor van Clinton konden volgen, trachtte de schade voor de kinderziel te beperken met de tekst 'contains explicit language'. De drie landelijke zenders ABC, NBC en CBS zonden het verhoor uit met een tiental seconden vertraging. Dat gaf de regisseur gelegenheid bij profaan taalgebruik een pieptoon in te lassen.

Op de ochtend na het verhoor is wel duidelijk dat de opvallend lange en staande ovatie voor president Clinton in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties geen incident is. Wereldwijd lijkt de uitzending vooral bij te dragen aan de verbijstering over de wijze waarop de president wordt afgeserveerd en sympathie voor de underdog - Clinton. Vrijwel overal op de wereld worden vergelijkingen getrokken met de Spaanse inquisitie, ayatollahs, heksenjachten, de Oost-Duitse Stasi en 'seksueel McCarthyisme'. Even gangbaar zijn de verwijzingen naar lijfstraffen. 'Clinton aan de video-geselpaal' (Die Welt), 'Een elektronische lynchpartij' (Süddeutsche Zeitung). ,,Het is pijnlijk, pathetisch, zinloos, met als enige doel een vloedgolf van McCarthy- achtige laster en tegenlaster op gang te brengen. De Republikeinen willen bloed zien, bij voorkeur bloed dat getest is op presidentieel DNA'', schrijft de Britse krant The Guardian. Amerika is gek geworden, schrijven de Japanse kranten eenstemmig.

En voor het overige kijkt iedereen naar de affaire door de eigen, nationale bril. Frankrijk - en andere Europese landen - feliciteren zichzelf met de hogere graad van culturele verfijning, het Midden-Oosten ziet cultureel en moreel verval in het Witte Huis aan het werk, Rusland is gefascineerd door de overeenkomsten met Jeltsin. ,,Aftreden!'', kopt de Turkse krant Sabah.

Zie ook:
Web kan Lewinsky-drukte aan (22 sept. 1998)

Clintons seksleven op alle schermen (12 sept. 1998)