NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

Hans Beerekamp
Met de waardering van de Russische cultuur op de Nederlandse televisie is het vreemd gesteld. Eergisteren wijdde Nova nog een hautain item aan jonge Russische ondernemers die in Nederland cursus liepen, ogenschijnlijk om kennis te maken met het klootschieten en de samenstelling van een kroket.

In korte interviews werden de Russen slechts bij hun voornaam aangeduid, vermoedelijk omdat die achternamen toch veel te ingewikkeld zijn (voor de kijker of voor de redactie?). Een dag later was het mogelijk om bijna drie uur lang achter elkaar naar door Nederlandse documentaristen zinvol gepresenteerde aspecten van de moderne Russische kunst en cultuur te kijken. Twee van de drie programma's waren herhalingen, namelijk Cherry Duyns' portret via een omweg van de mensenschuwe componiste Galina Oestvolskaja en, zeer alert wegens het overlijden afgelopen maandag van Alfred Schnittke, Guus van Waverens verslag van de totstandkoming van de Nederlandse wereldpremière van diens enige opera, Life with an Idiot (1992). Het is een feest om intelligente en inspirerende mensen als Schnittke, schrijver Viktor Jerofejev, regisseur Boris Potrovski en dirigent Mtislav Rostropovitsj te beluisteren over hun project, dat ze beschouwen als een hoogtepunt in de deconstructie van de Sovjet-cultuur.

De verdwijning van het socialistisch realisme is ook een inspiratiebron van de documentarist Vitali Manski, die in het aan hem gewijde portret van Jeroen Berkvens vertelde dat hij Moskouse kinderen van nu Sovjet-jeugdfilms laat zien om ze een idee te geven van die al bijna spoorloos verdwenen cultuur. Ook in zijn eigen films flirt Manski met elementen van de Sovjet-kitsch, en dat maakt ze provocerend, omstreden en wonderschoon. Eerlijk gezegd had ik nog nooit van Manski gehoord, maar de kennismaking met Post (De commandopost) en Bliss (Geluk) door de uitzending van de Humanistische Omroep smaakt naar meer. Manski filmt de werkelijkheid, maar frutselt daar vreselijk aan in de montage, vooral door het kunstmatige hyperrealisme van zijn geluidsband.

Post is een impressionistische documentaire over de oorlog in Nagorny-Karabach. Het intrigerende werkje wordt nog ruimschoots overtroffen door het voor de Finse televisie geproduceerde Bliss. Films over vuilbekkende oude boerinnen op het Russische platteland bestaan in vele soorten en maten, maar Manski's documentaire is een klasse apart. Als een opdringerige kalkoen haar haan lastig valt, dreigt het wijfje in een stroom van verwensingen zijn kop er af te hakken en voegt meteen de daad bij het woord. Met grote tederheid kamt ze echter de grijze haarslierten van een mismaakte 82-jarige zuster, die als kind is opgehouden te groeien nadat een vreemdeling haar betoverd heeft. Manski illustreert die stelling met magische, verwrongen beelden van nevel boven de dennenwouden. Het mooiste moment speelt zich af op een obsceen zonnige voorjaarsochtend, wanneer de boerin haar man wekt met de woorden: ,,Wij gaan samen naar een film kijken, jij en ik. Zal ik het eerste of het tweede net opzetten?'' Vervolgens doet ze achter elkaar de gordijnen open voor beide ramen en zegt: ,,Dit is het eerste net, en dit het tweede.''

Wie in Rusland geboren is moet heel wat flipovers bestudeerd hebben om een Nederlandse televisieavond te kunnen begrijpen. Gisteren zou hij de campingkrach en het jobhoppen aan zijn woordenschat hebben kunnen toevoegen. Onder dat laatste begrip wordt, volgens Netwerk, het verschijnsel verstaan dat bij de huidige schaarse arbeidsmarkt werknemers steeds sneller van baan veranderen, vooral secretaresses en informatietechnici. Een van de gevolgen is de neiging van salarissen om ook snel te stijgen, en dat schijnt macro-economisch gezien slecht voor iedereen te zijn. De verbindende teksten tussen de bewegende plaatjes van deskundigen werden door Netwerk opgevuld met willekeurige beelden van kantoorpersoneel op de werkvloer, die vermoedelijk om artistieke redenen consequent onscherp waren gehouden. Het rare is dat ik dan ga denken dat al die jobhoppers ook slachtoffers van een kinderpornonetwerk zijn.