NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

DE BELANGRIJKSTE politiek-psychologische opgave waarvoor het tweede kabinet-Kok staat, is de strijd tegen de historische wetmatigheid dat geprolongeerde kabinetten in Nederland vrijwel nooit de eindstreep halen. Nu de namen van de ministers bekend zijn, staat één ding vast: aan de in Den Haag zo beruchte onderlinge metaalmoeheid zal de nieuwe 'paarse' ploeg in elk geval niet ten onder gaan.

Geheel in strijd met de voorzichtige natuur van minister-president Kok is om hem heen een vrijwel geheel nieuwe opstelling gebouwd. Slechts drie ministers uit Paars I zijn op hun post gebleven; daarnaast zijn nog eens drie ministers van departement gewisseld, maar er zullen aanstaande maandag niet minder dan negen geheel nieuwe ministers op het bordes staan. Een hergroepering die niet zozeer een gevolg is van gewijzigde politieke verhoudingen maar des te meer van een bewuste keuze voor verandering.

De gedurfde personele vernieuwing staat in schril contrast met de gezapige en weinig inspirerende tekst van het regeerakkoord waarover de onderhandelaars van PvdA, VVD en D66 het eerder na twee maanden praten uiteindelijk eens werden. Er van uitgaande dat regeren toch altijd weer mensenwerk is, hebben de ministers van het tweede kabinet-Kok het in zich hier veel te compenseren.

HOEWEL PAARS II dus verrassend veel nieuwe gezichten telt wil dit nog niet zeggen dat hierdoor ook ruimte is gegeven aan de nieuwe generatie. Integendeel, het heeft er veel van weg dat een politiek veteranenelftal naar de hoogste divisie is gehaald. Dat geldt met name voor de nieuwe lichting PvdA-ministers, die stuk voor stuk hun 'roots' in de jaren zeventig hebben liggen. Bram Peper, de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken, speelde een belangrijke rol op de achtergrond ten tijde van het kabinet-Den Uyl. Klaas de Vries, de aanstaande minister van Sociale Zaken, was begin jaren tachtig de vertolker van het onwrikbare kruisrakettenstandpunt van de PvdA. Tineke Netelenbos, de aanstaande minister van Verkeer en Waterstaat, maakte in diezelfde periode de moeizame PvdA-oppositieperiode mee als prominent lid van het partijbestuur. Eveline Herfkens, de nieuwe minister van Ontwikkelingssamenwerking, kwam begin jaren tachtig direct voort uit de 'school Pronk'. Ontegenzeggelijk hebben allen een ontwikkeling doorgemaakt, maar het blijft opmerkelijk dat er bij het PvdA-contingent ministers geen plaats is ingeruimd voor een representant van de jaren negentig.

In zekere zin geldt hetzelfde voor de VVD . De nieuwkomers Loek Hermans (Onderwijs) en Frank de Grave (Defensie) groeiden beide als bestuurders op in de liberale jongerenorganisatie JOVD in de politiek zeer geprofileerde jaren zeventig. Het waren dezelfde jaren waarin Jozias van Aartsen, de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken, als medewerker van de VVD- fractie oppositieleider Wiegel terzijde stond in diens strijd tegen Den Uyl.

Politiek-historisch onbeladen hiermee vergeleken zijn de nieuwe ministers van D66. De minister van Landbouw, Hajo Apotheker, en de nieuwe minister van Grotesteden- en Minderhedenbeleid, Roger van Boxtel, hebben geen enkele band met de jaren zeventig en tachtig en kunnen dan ook beschouwd worden als vertegenwoordigers van het nieuwe D66.

OPVALLEND ZIJN veel benoemingen ook wegens de ondergeschikte rol die vakkennis hierbij heeft gespeeld. Pronk, een kwart eeuw lang geassocieerd en geïnvolveerd met de Derde Wereld, gaat zich de komende tijd als minister van VROM bezighouden met de wereld van het milieu. De huidige minister van Verkeer en Waterstaat, Jorritsma, die ook al als Tweede-Kamerlid voor de VVD een bijzondere voorliefde voor dit onderwerp had, stapt over naar Economische Zaken. De nieuwe minister van Defensie, De Grave, heeft nooit eerder openlijk speciale interesse getoond voor dit beleidsonderdeel. Hetzelfde kan worden gezegd van Tineke Netelenbos, de nieuwe minister van Verkeer en Waterstaat. Een leven lang onderwijs ruilt zij nu in voor de harde infrastructuur.

AL MET AL IS het tweede kabinet-Kok als gevolg van de vele mutaties een uitermate politiek samengesteld kabinet geworden. Dat is een paradoxale constatering in een tijdperk dat zich juist laat kenschetsen als apolitiek. Maar als de verfrissende rolverdeling ertoe leidt dat de wekelijkse vergadering van de ministerraad wat minder het karakter krijgt van een bijeenkomst van vijftien verschillende departementale stamhoofden, is er al veel gewonnen. Het nog altijd trage besluitvormingsproces in Nederland geeft aan dat er behoefte is aan een ministerraad als politiek-beleidsmatig orgaan dat ambtelijke verkokering durft te doorbreken. Dit wenkend perspectief weegt vele malen op tegen het eventuele gevaar van een gepolitiseerde ministerraad. Het zal er in een kabinet met zoveel politieke professionals ongetwijfeld feller aan toegaan dan in het vorige. Maar daar staat dan tegenover dat voor de drie coalitiepartners 'paars' dit keer veel meer dan vier jaar geleden een zaak is van overtuiging dan van gedwongen noodzaak.

...en de Tweede Kamer?

AANSTAANDE MAANDAG het bordes, vervolgens het constituerend beraad van de vijftien ministers over de regeringsverklaring en dan? Dan even niets. Pas in de laatste week van augustus, als het reces officieel voorbij is, hoeft het nieuwe kabinet zijn opwachting in de Tweede Kamer te maken. De vakantie gaat voor, zo is besloten onder aanvoering van het CDA , de grootste oppositiepartij.

De rekkelijken zullen zeggen dat de regeringsverklaring toch niet meer is dan een formaliteit. En inderdaad, de fracties van PvdA, VVD en D66, samen in de Tweede Kamer goed voor een ruime meerderheid, hebben ingestemd met het regeerakkoord. Dat neemt niet weg dat het gebruik is dat een kabinet zo snel mogelijk na zijn beëdiging in de Tweede Kamer verschijnt. Dat is immers de plaats waar tegenover lle volksvertegenwoordigers in het openbaar verantwoording kan worden afgelegd voor wat er de periode daarvoor in de beslotenheid heeft plaatsgehad. Formeel blijkt dan ook pas of het kabinet over voldoende vertrouwen beschikt.

MAAR DE TWEEDE KAMER heeft de tijd; eerst de vakantie afmaken. En dus gaan de ministers de eerste weken aan de slag zonder officieel mandaat. Voor het nieuwe kabinet is het een geruststellende gedachte. Van de Kamer valt voorlopig niets te vrezen. Het dualisme werkt in deeltijd.