NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

HANS STEKETEE
Encyclopedieën voldoen niet meer, schreef H.G.Wells, de auteur van The time machine, in 1937. De pretentie dat alle menselijke kennis valt te ordenen tussen de kaften van een boek stamt volgens hem uit de tijd ,,van paard en wagen''. Deze eeuw heeft behoefte aan een ,,nieuw wereldomspannend orgaan voor de verzameling, indexering, samenvatting en verspreiding van kennis'' - een planetair geheugen.

Hoe dat eruit zou zien wist Wells niet zeker. Hij had zijn hoop gevestigd op de microfilm in ontwikkeling. Daarop konden foto's, documenten of desnoods hele boeken worden vastgelegd en in kopie per post naar elke hoek van de wereld worden verzonden, waarna ze, geprojecteerd op een scherm, bestudeerd zouden kunnen worden, voorspelde hij.

Per post verzonden microfiches hebben nu dezelfde aandoenlijke gedateerdheid als de stoomtreinen en zeppelins die in Fritz Langs verfilmde toekomststad Metropolis (1926) voor het vervoer zorgen. Het is toekomst van gisteren; futuristen blijven de gevangene van hun eigen tijd.

Wells heeft de pc en Internet niet meegemaakt - hij stierf in 1946. Nu beeld, tekst en geluid door het World Wide Web flitsen en een willekeurig document aan de andere kant van de wereld niet verder weg ligt dan een muisklik, is Wells' beschrijving van een toekomstig world brain adembenemende lectuur.

,,Het hoeft niet op een plek geconcentreerd te zijn'', schreef hij. ,,Het hoeft niet zo kwetsbaar te zijn als een menselijk hoofd of hart. Het kan exact gereproduceerd worden, in Peru, China, IJsland of Centraal-Afrika (...). Het kan zowel de concentratie van een dier met een brein hebben, als de diffuse vitaliteit van een amoebe.''

Dat 'kennisweb' is intussen ook te groot voor het menselijk bevattingsvermogen. De automatische indexeer-progamma's die het net continu afgrazen hebben niet meer dan een fractie ervan in kaart gebracht. De populaire search engine van AltaVista, het grootste 'register' van web-documenten, omvat nu 140 miljoen pagina's. Dat aantal blijft groeien. Bovendien doet het concern, eigendom van computerproducent Digital, pogingen meer documenten voor meer mensen te ontsluiten. Zo maakte AltaVista deze week bekend dat het een 'universele' index-taal heeft ontwikkeld waarmee documenten uit elke wereldtaal kunnen worden opgenomen, zelfs Chinese karakters.

Wells zou dat hebben uitgelegd als een stap vooruit voor de wereldvrede. Het is de vraag of dat het motief van Digital is. Het kan ook een poging zijn om vastere voet aan de grond te krijgen op de groeiende Aziatische markt. Sinds vorig jaar probeert AltaVista andere groepen Internetgebruikers aan zich te binden met een 'vertaalknop'. Wie een engelstalig artikel opvraagt, kan het direct laten vertalen in het Spaans, Italiaans, Frans, Portugees en Duits. En terug in het Engels.

Een proefje op de som. Via AltaVista de tekst van Wells' The invisible man (1897) opgezocht en de eerste zin aan het vertaalprogramma aangeboden. ,,The stranger came early in february one wintry day, through a biting wind and a driving snow, the last snowfall of the year (...).'' Dat wordt in volautomatisch Frans: ,,L'étranger est venu au début de jour wintry de février un, par un vent acéré et une neige pilotante, les dernières chutes de neige de l'année.'' En als AltaVista dat terugvertaalt in het Engels: ,,The foreigner came at the beginning of wintry day from one February, by a sharp-edged wind and a controlling snow, the last falls of snow of the year.''

Inderdaad, ,,begrijpelijk maar niet perfect'', zoals Altavista en Systran, leverancier van het vertaalprogramma in een toelichting schrijven. Aan de toekomst van het world brain valt dus nog wel iets te verbeteren.

Vertaalprogramma AltaVista: (babelfish.altavista.digital.com),

The Invisible man: (www.literature.org/Works/H-G-Wells/)

World Brain:
(sherlock.berkeley.edu/wells/)

Leer Chinees op het web.
(www.hku.hk/curric/chincal)