NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Pc-fabrikant Tulip dagvaardt de Volkskrant. Hoe ver mogen de financiële privé relaties gaan tussen een directeur van een groot, beursgenoteerd bedrijf en belangrijke aandeelhouders van die onderneming? Over de schijn van misbruik.

Door onze redacteur MENNO TAMMINGA

AMSTERDAM, 6 APRIL. Tulip haalde zaterdag met een paginagrote advertentie in de Volkskrant (kosten: rond 50.000 gulden) zijn gelijk. De fabrikant van pc's eiste vorige week al schadevergoeding van de krant na een onjuist bericht over zelfverrijking bij een privé-transactie door een van zijn directeuren, R. Romein. Zou Tulip de advertentie betalen? Of Romein privé?

De Tulip-directeur heeft door de aankoop van enige panden (ter waarde van ruim 5 miljoen gulden) van de zakenman A. Zweegers geen financieel voordeel gehad, zo hebben de commissarissen van Tulip, die toezicht moeten houden op de directie, vorige week vastgesteld. De transactie van Romein met Zweegers trok de aandacht doordat de zakenman vorig jaar herfst meedeed met een cruciale kapitaalinjectie voor de pc-fabrikant. Een mogelijke miljoenenclaim op de Volkskrant dreigt nu de aandacht af te leiden van een andere vraag, die ook belangrijk is voor beleggers, medewerkers en commissarissen van Tulip. Welke privé relaties mag een directeur aangaan met (tijdelijk) belangrijke kapitaalverschaffers in de onderneming?

Kort de voorgeschiedenis. Tulip wilde in de herfst van vorig jaar de failliete pc-fabrikant Commodore overnemen, nadat kort daarvoor een eerdere overnamepoging, toen Commodore nog niet bankroet was, niet was doorgegaan. Tulip kocht de boedel niet zelf. Dat deed een tussenpersoon, die de bezittingen vervolgens doorverkocht aan Tulip. De pc-fabrikant kreeg het benodigde kapitaal (21 miljoen gulden) van zes vennootschappen, gevestigd op de Antillen, in Luxemburg en in Panama. Zij kochten nieuwe aandelen Tulip tegen een koers die zo'n 40 procent onder de toenmalige beurskoers lag. Voor Nederlandse begrippen is dat een astronomische korting, die Tulip rechtvaardigde met het feit dat zijn bankiers geen aandelenemissie aandurfden.

Tulip zat op dat moment te springen om vers kapitaal. Doordat de bodem van de kas in zicht was, kon Tulip bijvoorbeeld niet doorgaan met het afdekken van geldstromen in dollars, waardoor het bedrijf enkele miljoenen guldens verlies leed. In totaal leed Tulip vorig jaar een verlies van 27 miljoen. Nog een jaar verlies kan het bedrijf zich niet permitteren.

Een van de financiers die Tulip vorig jaar bij de Commodore-overname uit de brand hielp was Andraemon Corporation op de Antillen, die bestuurd wordt door de zakenman Zweegers. Met hem deed Tulip-directeur Romein later de vastgoedtransactie. Geen financieel voordeel voor Romein, dus niets aan de hand? Of worden aan de privé-zaken van directeuren van beursgenoteerde bedrijven verstrekkender normen gesteld?

Sommige topmanagers doen naast hun ondernemerswerk ook andere zaken. Privé. Verboden is dat niet, maar gevaarlijk kan het wel zijn. Juist voor het bedrijf dat zij moeten leiden. Begemann-president J. van den Nieuwenhuyzen dumpte in 1991 aandelen van het wankelende automatiseringsbedrijf HCS. Een privé-zaak, vond hij zelf. De commotie en de daaropvolgende rechtszaken wegens effectenhandel met voorkennis hadden verstrekkende consequenties voor Begemann. Het leidde mede tot een pijnlijk proces van inkrimping. Van den Nieuwenhuyzen werd vrijgesproken.

Topondernemers hebben soms eigen investeringsmaatschappijen die bezittingen, zoals bedrijven, doorverkopen aan de beursgenoteerde onderneming waar zij de baas zijn. Belangenverstrengeling? Twijfel bij de buitenwereld ligt op de loer. Zulke beschuldigingen werden de afgelopen jaren geuit tegen bedrijven als Uni-Invest (vastgoed), Begemann (industrie) en Noro (beleggingen). Bij de beursgang van tv-producent Endemol bleken de twee oprichters niet alleen aandelen te hebben in hun onderneming, maar ook vastgoed te bezitten dat hun bedrijf huurde.

Commissarissen dienen in zulke gevallen extra beducht te zijn op tegenstrijdige belangen tussen de topmanagers en het bedrijf. Openheid is een eerste vereiste. Het bij voorbaat vermijden van zulke (potentiële) conflicterende belangen scheelt een hoop vragen. Wie een bedrijf leidt dat net door de bank van de ondergang is gered, roept vragen op als hij een paar maanden later bij diezelfde bank commissaris wordt. Een directeur die privé-zaken doet met een financier die net het bedrijf uit een financieel dal heeft helpen trekken, tart de twijfel bij de buitenwereld.

De commissie-Peters, die het bedrijfsleven vorig jaar veertig aanbevelingen heeft gedaan voor goed bestuur, adequaat toezicht en het afleggen van verantwoording, neemt ook persoonlijke voordeeltjes van managers op de korrel. ,,Dit betekent dat zij teneinde elke schijn van misbruik te voorkomen beperkingen dienen te aanvaarden in hun vrijheid van handelen ten aanzien van hun privébezit, zowel voor aandelen in de vennootschap en daaraan gerelateerde instrumenten, als ook voor andere bezittingen en voor het aanvaarden van nevenfuncties.'' Voor een goed gesprek kan de Tulip-directie terecht bij een van zijn eigen commissarissen, J. Pennings, die lid was van de commissie- Peters.