NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

FRITS ABRAHAMS
Journalisten, ook Nederlandse, reizen nu nog met geheven wijsvinger naar de Zwitserse rovers van joodse miljoenen, maar thuis lijkt er steeds meer werk aan de winkel.

Volgens J. Soesan, voorzitter van de Stichting Joods Onteigend Bezit, zal De Groene Amsterdammer deze week met nieuwe onthullingen komen over de Nederlandse roof van joods bezit. In Buitenhof vertelde hij dat er bij het begin van de oorlog ongeveer duizend joodse, charitatieve stichtingen waren die miljoenen guldens hadden uitstaan. ,,Een deel moet bij Financiën liggen, een deel bij de banken.''

,,Ik heb het vermoeden dat er nog veel meer boven water zal komen'', zei ook C. Dessaur (Andreas Burnier). ,,Onze banken en notarissen zullen heus niet beter zijn geweest dan elders in de wereld.'' ,,Wij hebben graag het beeld opgehouden dat wij achter de joden stonden, maar dat was niet zo'', zei historicus Maarten Brands. De VPRO had voor Diogenes een cameraploeg naar Zwitserland gestuurd. Waarom is dat land pas nu een mikpunt van kritiek geworden? Daarover had Brands in Buitenhof een interessante theorie. ,,Het heeft te maken met het einde van de Koude Oorlog'', zei hij, ,,de behoefte van Amerika om Zwitserland te vriend te houden, is minder geworden.''

Diogenes sloot onbewust mooi aan bij die theorie door te openen en te eindigen met het bezoek van Madeleine Albright, de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken, aan Zwitserland. ,,De Zwitserse Bank heeft nazi-Duitsland gesteund'', zei Albright in een speech tot hoogwaardigheidsbekleders. ,,Denkt u dat ze iets met uw woorden zullen doen?'' vroeg de VPRO-verslaggever na afloop. ,,Dat moet u ze zelf vragen'', lachte Albright.

Dat ze zich flink en fatsoenlijk hebben gedragen, hoorde je in deze documentaire al geen Zwitser meer beweren. ,,Je moet concessies doen, dat wordt ons nu verweten'', zei een ex-generaal. ,,Misschien zijn er grenzen overschreden, vooral bij de productie van wapens'', meende een bankier.

Vernietigend - in alle opzichten - was het verhaal van Charles Sonabend, die als 11-jarig kind met zijn ouders en zus van België naar Zwitserland vluchtte. Daar volgde spoedig uitzetting naar bezet Frankrijk, waar zijn ouders werden opgepakt en naar Auschwitz gestuurd. ,,De Zwitsers zeiden dat ze een voedseltekort hadden'', vertelde Sonabend, ,,er was vooral een tekort aan bananen.''

Zijn vader, een zakenman, had geld bij een bank achtergelaten, maar zijn zus kreeg bij navraag al in 1945 nul op rekest. ,,Het liet ze volkomen koud (...) De Zwitsers waren bondgenoot van de nazi's, puur uit hebzucht om van de welstand van de joden te profiteren.''

En de intellectuelen? Dat blijken in zulke omstandigheden ook altijd maar gewone mensen te zijn, even gewoon als die door Diogenes geïnterviewde Zwitserse boer die zei dat Zwitserland nu eenmaal Duitsland nodig had. De Zwitserse schrijversvakbond had gemeend dat niet iedere gevluchte intellectueel opgenomen hoefde te worden. Prominente schijvers wél, want dat was goed voor het Zwitserse imago, maar vooral géén (lastige) stukjesschrijvers. Thomas Mann was dus geen probleem, maar op diens zoon Golo zaten ze niet te wachten, te minder omdat hij een te kritische pen had. ,,Men zegt dat we neutraal waren'', zei Edith Gloor, voorzitter van de schrijversvakbond, ,,maar toch hebben we in zekere zin partij gekozen.''

Het was al met al een goede documentaire (van Pieter Fleury en Kees de Groot van Embden) op het goede moment. Mijn bezwaar tegen de Diogenes-formule blijft dat ze aan de trage kant is en dat er meestal een paar te langdurige uitweidingen in zitten (ditmaal de al te symbolische, folkloristische onthalzing van een gans en het gedoe met het Zwitserse leger), maar op haar betere momenten voegt Diogenes een essentiële waarde toe aan de hijgerige berichtgeving van de actualiteitenrubrieken.

Laat ik, geheel in stijl, eindigen met H.J. Bussink, de vermaarde oud-verzetsstrijder uit Van Kooten en De Bie. ,,Heel Nederland is fout geweest, op enkele verzetsgroepen na'', constateerde hij. Ook al blijft hij in de contramine, het moeten nu gouden dagen voor hem zijn.