NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

HENK VAN GELDER
De opdracht was duidelijk: de serie People's Century zou worden uitgezonden op het populaire kanaal BBC1 en diende dus voor een breed publiek aantrekkelijk te zijn. Bij voorkeur moest worden geappelleerd aan hen die anders nooit het geduld hebben langer dan vijf minuten naar een documentaire te kijken, zonder overigens de doorgewinterde documentaire-kijker af te stoten. Dat vergde concessies; de geschiedenis van deze eeuw werd op zevenmijlslaarzen behandeld, voor een gedetailleerde analyse ontbrak de ruimte. Maar de makers hadden succes: wekelijks trok hun werk zo'n vijf miljoen kijkers. Altijd nog veel minder dan Blind date op het andere net, maar lang niet gek.

Toch verdient People's Century, nu elke dinsdagavond te zien op de Belgische zender TV2, niet te worden weggezet als een Reader's Digest-samenvatting zonder kraak of smaak. Integendeel: het is een schitterende reeks, vooral door de verbluffende combinaties van unieke archiefbeelden en ooggetuigen. Regelmatig wordt in een historisch filmfragment één van de aanwezigen uitvergroot en/of omcirkeld. Vervolgens vertelt diezelfde persoon, decennia later, wat hem of haar destijds bewoog. Een fraai voorbeeld bevatte de aflevering van vorige week, over de Russische revolutie en de jaren daarna. Een meisje uit een communistisch propagandafilmpje uit de jaren twintig was een grijze dame geworden die aannemelijk maakte hoe ze zo in Stalin had kunnen geloven. Wat mij betreft is het een onweerstaanbaar procédé, dat de kijker telkens weer nieuwsgierig maakt - want wie hebben ze nu weer, uit die anonieme massa van toen, weten op te sporen?

,,Het zijn niet de mensen die de beslissingen hebben genomen,'' zegt Christine Whittaker, die als hoofd research bij de productie van People's Century werkzaam was, ,,maar de mensen die daarvan de gevolgen hebben ondervonden. Al is het niet altijd gelukt die te vinden: ik had schitterende shots van de nazi's die Südetenland binnentrokken en de inwoners die aan de kant stonden te juichen, maar van die gefilmde omstanders was niemand meer te vinden.''

Tijdens de speurtocht naar archiefbeelden - bij voorkeur materiaal dat niet al in honderden andere programma's was verwerkt - kreeg zij te maken met een ontwikkeling die vooralsnog niet te stuiten lijkt. Nu vrijwel elk instituut de marktwaarde van zijn beeldarchief begint in te zien, zijn de tarieven voor hergebruik schrikbarend gestegen. Op een symposium van het Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepprodukties in Amsterdam sprak Christine Whittaker dit voorjaar dan ook waarschuwende woorden: ,,We zijn bezig elkaar uit de markt te prijzen. Het wordt zó duur dat er een moment komt waarop historische documentaires van enig niveau niet meer kunnen worden gemaakt.''

Nu al kostte de hele serie 10 miljoen pond - ook voor de BBC-begrippen een hoog bedrag. Om de kosten te delen, werd een Amerikaanse co-producent bij het project betrokken. Voor de helft zijn de afleveringen door Amerikanen gemaakt, en voor de andere helft door Britten. De afspraak was dat ze elkaars afleveringen konden aanpassen aan hun eigen publiek. De BRTN vertoont overigens steeds de Engelse versies.

Bij elke aflevering waren historici betrokken, die echter nooit het laatste woord hadden. De meeste botsingen gingen over de keuzes die moesten worden gemaakt. Waar de historici naar volledigheid streefden, ging het de tv-makers vooral om een pakkend en samenhangend verhaal dat vanzelfsprekend niet in strijd mocht zijn met de waarheid. Over de aflevering van vanavond, over Amerika tijdens het interbellum, is volgens Christine Whittaker het meest gebekvecht: ,,Er was een lange lijst van onderwerpen, waarvan er dus heel wat moesten sneuvelen. Eindeloos lang hebben we over en weer onze argumenten uitgewisseld, tot wij uiteindelijk de knoop hebben doorgehakt.''

People's Century, BRTN2, 21.05-22.00u.