NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

HET WAS GISTEREN te vroeg voor een doorbraak in de onderhandelingen met het Kremlin over een begeleidend Handvest dat de aanstaande uitbreiding van de NAVO voor Rusland aanvaardbaar moet maken. Het bezoek van de nieuwe Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Madeleine Albright, de afgelopen dagen aan Moskou was bedoeld als kennismaking, als eerste verkenning en als poging de diplomatieke kanalen open te houden. In dat laatste is de bewindsvrouw geslaagd. Een ijzeren, maar ook een constructieve dame, was de wat dubbelzinnige reactie van officieel Rusland na een uitgebreide reeks gesprekken, met een onderhoud met president Jeltsin als climax - gedeeltelijk zonder tolken.

Als het al van een vroegtijdige overeenkomst komt, zal de wereld moeten wachten op de top van de Amerikaanse en Russische presidenten volgende maand in Helsinki. Voor het eerst sinds jaren zal een bijeenkomst op dat niveau weer iets van het dramatische karakter kunnen krijgen dat herinnert aan de conferenties in de eindfase van de Koude Oorlog.

Albright had al wat 'bonbons' in haar bagage meegenomen. Een hartelijke brief van staatshoofd aan staatshoofd waarin het belang van hun komende ontmoeting wordt onderstreept, een exemplaar van Clintons boek Hope and History, een voorstel voor oprichting van een NAVO-Russische brigade voor vredesmissies, een aanbod om de in het voordeel van de Atlantische Verdragsorganisatie in Europa doorgeslagen militaire balans meer in evenwicht te brengen en de optie van een Handvest waarin de legitieme belangen van de Russische Federatie worden veiliggesteld waren de sweeteners die voor de Russen de naar hun smaak bittere pil van de opmars van de NAVO in oostelijke richting moeten vergulden.

Hoezeer de verschillende Westerse afgezanten - achtereenvolgens kanselier Kohl, president Chirac, de Italiaanse premier Prodi, de Duitse minister Kinkel en nu Albright - de afgelopen weken en dagen ook hun best hebben gedaan om de Russen ervan te overtuigen dat het niet langer gaat om ,,wij tegen jullie'' en dat de NAVO zich heeft omgevormd tot een instrument van vrede en stabiliteit, Russische leiders en woordvoerders reageren steevast wantrouwend. ,,Wij staan er nog steeds afwijzend tegenover'', aldus Albrights Russische ambtgenoot Primakov na hun overleg. Een Handvest is denkbaar, maar dan moet dat wel verplichtend en bindend zijn, zo onderstreepte de bewindsman nog eens de Russische eis dat een akkoord door het Amerikaanse Congres en door de Doema dient te worden goedgekeurd.

IN DE OPLOPENDE spanning rondom het praktisch ononderbroken overleg der groten dreigt intussen het oorspronkelijke oogmerk van de uitbreiding van het Atlantisch Pact met een aantal Oosteuropese staten op de achtergrond te geraken. ,,In een systeem van coöperatieve veiligheid is geen plaats voor geopolitiek, invloedssferen, geheime protocollen of een 'concert' van de grootmachten'', waarschuwde gisteren in Brussel de Poolse premier Cimoszewicz alvast en weinig subtiel een NAVO-gehoor.

De redenen die Amerikaanse woordvoerders de afgelopen dagen hebben opgesomd voor de voorgenomen uitbreiding klinken inderdaad als een verre echo van Clintons vorig jaar oktober in Detroit voor kiezers van Poolse afkomst afgelegde verklaring: uitbreiding betekent het uitstrekken van onze plechtige verzekering van veiligheid naar onze nieuwe bondgenoten. In de jongste Amerikaanse uitleg wordt ook verwezen naar een niet nader omschreven bedreiging uit het zuiden of uit het oosten, maar de nadruk is komen te liggen op het risico van regionale conflicten of instabiliteit, voortkomend uit etnische en andere spanningen die zich binnen of tussen Europese staten kunnen voordoen. De Oosteuropeanen evenwel hebben niet voor het NAVO-lidmaatschap gekozen uit vrees voor ontsporingen tussen bijvoorbeeld Roemenië en zijn Hongaarse minderheid. En evenmin op grond van trauma's over de afzijdigheid van het Westen gedurende de Koude Oorlog. Hun verzoek om toelating heeft alles te maken met hun geschiedenis en met hun berekeningen voor de toekomst.

De uitbreiding van de NAVO dient een aantal doelen. De belangrijkste daarvan lijkt de instandhouding van de NAVO zelf, een nieuwe NAVO weliswaar, maar toch vooral en nog steeds een NAVO die bindmiddel is tussen de Verenigde Staten en Europa, een uitgebreid Europa wel te verstaan. Niet toevallig heeft minister Albright sinds haar aantreden de NAVO-uitbreiding nadrukkelijk geplaatst in de context van een zich verenigend Europa. De ineenstorting van het Warschaupact, de Duitse hereniging en de verdwijning van de Sovjet-Unie van de wereldkaart hebben een nieuwe toestand, nieuwe machtsverhoudingen en nieuwe problemen doen ontstaan. De afgelopen jaren is overduidelijk vast komen te staan dat Europa op eigen kracht de ontstane situatie niet aan kan. Hoe zeer die situatie zich ook onderscheidt van de omstandigheden uit de late jaren veertig toen het Atlantisch Pact op de diplomatieke tekentafels werd ontworpen, hierin is al die tijd geen verandering ingetreden.

De nieuwe NAVO is een militair gelimiteerde organisatie. Of zij, na Bosnië, regelmatig op vredesmissie zal worden gestuurd, moet worden afgewacht. De training voor operaties out of area voorziet ten minste in die mogelijkheid. Maar de voorgenomen verdere troepenreducties verminderen ook daar de armslag. De NAVO kan zich in toenemende mate concentreren op haar politieke functie, schreef deze week een van Albrights naaste medewerkers. En die functie is de sturing op afstand van het Europese eenwordingsproces. Ontsporingen en calamiteiten die de Europese Unie uit het lood slaan, dienen door de NAVO voorkomen dan wel bedwongen te worden. Het gaat om het gevoel van veiligheid dat van die bijzondere verzekering voor heel Europa uitgaat.

DE BOODSCHAP die Albright in Moskou heeft achtergelaten, luidt dat die verzekering evenzeer geldt voor de Russische Federatie. Het is aan de Russen om haar te aanvaarden of te negeren. De Russen kunnen de uitbreiding van de NAVO niet tegenhouden, het Westen kan de Russen aanvaarding niet opleggen. Dat is de realiteit. Als Rusland onverhoopt in zijn afwijzing zou volharden of voorwaarden zou stellen die de NAVO zouden ondermijnen en de organisatie tegenover haar leden ongeloofwaardig zouden maken, kan het Westen niet anders dan die afwijzing of die voorwaarden naast zich neerleggen.

Ook voor Rusland is er veel te winnen en veel te verliezen. Dat inzicht zal vroeger of later tot het Kremlin moeten doordringen. Beter vroeger dan later.