NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

DRIE JAAR nadat het is opgericht blijkt het Joegoslavië-tribunaal meer tot stand te hebben gebracht dan de sceptici voor mogelijk hielden, noteerde de Utrechtse hoogleraar strafrecht Swart in september in zijn afscheidscollege. In betrekkelijk korte tijd heeft het tribunaal een hele serie aanklachten opgesteld, waaronder die tegen twee hoofdrolspelers in het Bosnië-conflict, Mladic en Karadzic. Het heeft ook al uitspraken gedaan die van het grootste gewicht zijn voor de internationale rechtsvorming.

Van het tribunaal is verder een impuls uitgegaan tot het instellen van strafrechtelijke onderzoeken tegen mogelijke daders in derde staten. Het is ten slotte zeker niet uitgesloten dat het tribunaal ertoe heeft bijgedragen dat in de Dayton-akkoorden van najaar 1995 amnestie niet voorkomt als onderdeel van de vredesregeling, maar dat de partijen in het conflict zich juist hebben verplicht tot het verlenen van alle steun aan internationale berechting van begane oorlogsmisdrijven. Deze berechting vormt een belangrijk element van wat Swart noemt de ,,desolidarisering'', het afstand nemen van het maatschappelijke en politieke klimaat waarin de gruweldaden konden ontstaan. Dat is onontbeerlijk wil de vrede een kans maken.

Afstand nemen is, net zoals de ontsporing in het verleden, vooral een collectief proces. Maar voor de gruweldaden geldt - zoals het tribunaal van Neurenberg na de Tweede Wereldoorlog opmerkte - dat ze ,,niet worden begaan door abstracte eenheden maar door concrete mensen. Slechts door het bestraffen van individuele personen kan het internationale recht worden gehandhaafd''.

EEN JAAR NA Dayton is nog te weinig gekomen van aanhouding om degenen die in staat van beschuldiging zijn gesteld daadwerkelijk voor het tribunaal te brengen. De rechters in Den Haag beschikken niet over eigen politiemensen. Het arresteren van de verdachten is primair een taak van de ondertekenaars van de Dayton-akkoorden. Maar ook de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft verplichtingen ten aanzien van de geloofwaardigheid van het internationale tribunaal dat de Raad instelde, het eerste na Neurenberg en Tokio.

Voor de internationale vredesmacht ter plaatse geldt van meet af aan dat opsporingsactiviteiten buiten haar mandaat vallen. De NAVO-ministers van Defensie hebben vorige week een poging ondernomen de impasse te doorbreken. Zij spraken zich in principe uit voor oprichting van een speciale politiemacht om gezochte oorlogsmisdadigers op te pakken. De formule is nog niet erg duidelijk; wordt het een tweede Europol of een VN-politie? Ook politiek wringt er nog het een en ander. De politiemacht (of is het slechts een politie-eenheid?) is vooral gepousseerd door de Amerikanen, terwijl belangrijke Europese bondgenoten lauw hebben gereageerd.

HET NEDERLANDSE parlement schaarde zich al wel achter een actiever arrestatiebeleid toen het zich uitsprak voor voortzetting van de Nederlandse deelname aan de vredesmacht in Bosnië. Deze instemming is niet los te zien van de omstandigheid dat de risico's in dit getroubleerde gebied het eerste jaar na Srebrenica zijn meegevallen. Arrestaties vormen nu juist een nieuwe risicofactor. En dat terwijl de vredesmacht wordt afgeslankt.

Toch is een internationale politiemacht het proberen waard om althans enige voet aan de grond te krijgen voor daadwerkelijk rechtsherstel. De aandacht richt zich vooral op de voortdurende afwezigheid van Mladic en Karadzic in Den Haag. Het tribunaal zelf heeft er bij het uitbrengen van aanklachten voor gekozen van laag naar hoog te werken. Volgens dit recept zou de internationale politie kunnen beginnen met het inrekenen van een paar mindere goden. Eén ding is in elk geval duidelijk: wanneer de laksheid voortduurt, dreigt het hele tribunaal in diskrediet te raken.