NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S c h a k e l s

Door onze correspondent
MOSKOU, 18 OKT. Veiligheidsadviseur Aleksandr Lebed is gisteren door president Jeltsin ontslagen. Hij heeft zijn ontslag zonder protest aanvaard en aangekondigd zich voor te bereiden op de volgende presidentsverkiezingen.

In de Russische politiek is overwegend instemmend gereageerd op het vertrek van 's lands meestbesproken adviseur.

,,Ik was het zwarte schaap in de kudde. Het was slechts een kwestie van tijd voordat ik zou worden ontslagen. Ik hoor niet in hun kudde'', zei Lebed gisteravond. Hij riep zijn aanhangers op kalm te blijven: ,,Doe niets abrupts. Wij gebruiken uitsluitend wettelijke middelen.'' Lebed zal zijn ,,politieke machine gereedmaken voor de presidentsverkiezingen'', maar zal zijn campagne ,,niet beginnen zolang de president leeft''.

President Jeltsin verscheen gisteravond om zes uur op de televisie en ondertekende na zijn korte toespraak, nog steeds in beeld, het decreet waarmee hij zijn veiligheidsadviseur ontsloeg. Lebed had fouten gemaakt ,,die eenvoudig onaanvaardbaar zijn voor Rusland en die het schade berokkenen'', zei Jeltsin.

Het ontslag volgde op beschuldigingen, woensdag, dat Lebed bezig was aan een 'sluipende staatsgreep'. Hij zou werken aan de oprichting van een eigen leger. Hem zou steun zijn beloofd van 1.500 Tsjetsjeense strijders om de macht over te nemen. Maar Jeltsin, die zich eerder ,,buitengewoon bezorgd'' had getoond over deze aantijgingen, zei daar in zijn toespraak niets over. Wel verweet de president zijn adviseur een gebrek aan collegialiteit en een overmaat aan politieke ambitie. ,,Het lijkt wel of er een verkiezingscampagne aan de gang is.'' Jeltsin is afgelopen zomer voor vier jaar herkozen maar sindsdien is hij nauwelijks aan het werk geweest. De 65-jarige leider wordt in een sanatorium voorbereid op een hartoperatie en de vraag wordt gesteld of zijn termijn wel kan uitdienen.

De president beschimpte Lebed om diens toenadering tot Aleksandr Korzjakov, de voormalige KGB-generaal die Jeltsin elf jaar lang als lijfwacht heeft gediend. Korzjakov beschikt naar verluidt over voldoende belastende informatie om menig presidentskandidaat onderuit te halen. ,,Nou, hij had een betere kunnen vinden'', zei Jeltsin over Lebeds nieuwe bondgenoot. ,,Ze zijn van hetzelfde laken een pak, twee generaals.''

Zonder in details te treden stipte de president in zijn toespraak alle ontwikkelingen aan die hebben geleid tot Lebeds vertrek. Sinds hij als verkiezingswapen tegen de communisten was binnengehaald heeft Lebed met zijn robuuste optreden onder zijn collega's veel vijanden gemaakt. Zijn populariteit onder de bevolking is juist toegenomen.

,,De belangrijkste reden is dat ik twee dagen geleden de president de resultaten heb gestuurd van mijn onderzoek naar de schuldigen voor Tsjetsjenië'', zei Lebed zelf over zijn ontslag. Hij wees ook op een machtsstrijd in het Kremlin ,,Ik was een obstakel voor de plannen van Tsjoebais om een regentschap te vestigen. Hij wil president worden.'' Lebed doelde op Anatoli Tsjoebais, de stafchef van Jeltsin die grote invloed zo hebben. De generaal deed, zoals gebruikelijk, laconiek over wat er was gebeurd. Wel speet het hem, zei hij, dat hij nu zijn werk in Tsjetsjenië niet kon afmaken. Door zijn toedoen is deze zomer de oorlog daar tot staan gebracht. De groeiende weerstand in het Kremlin was niet uitsluitend te wijten aan electorale jaloezie. Lebed heeft ooit gezegd dat een man trots mag zijn vijanden te hebben, en vijanden maakte hij. Premier Tsjernomyrdin joeg hij op de kast door zeggenschap te eisen in de economie. Minister van Binnenlandse Zaken Koelikov wees hij aan als hoofdschuldige van het fiasco in Tsjetsjenië. Zelfs zijn protégé Rodionov, minister van Defensie, vervreemde hij van zich door een voorgestelde reorganisatie van de krijgsmacht 'misdadig' te noemen.

Het duurde niet lang voor de tegenaanvallen begonnen. Jeltsin zelf gaf het startsein. De president weigerde zijn adviseur tijdens diens onderhandelingen met de Tsjetsjeense rebellen te ontmoeten en zei dat hij 'niet helemaal tevreden' over hem was. Joeri Loezjkov, de invloedrijke burgemeester van Moskou, veroordeelde het akkoord dat Lebed bereikte als een 'capitulatie'. Het parlement beschuldigde Lebed van verraad.

De machtsstrijd kreeg het karakter van een modderbadgevecht toen bekend werd dat Lebed aanstuurde op een coalitie met Aleksandr Korzjakov, de voormalige 'Raspoetin' van het Kremlin. In de Russische media is gespeculeerd dat Lebed van Korzjakov compromitterende informatie over zijn rivalen verwachtte, plus toegang tot fondsen voor zijn toekomstige verkiezingskas. Dit zou Lebed voor de gevestigde politieke klasse nog gevaarlijker maken. Waar of niet, kompromat werd het nieuwe toverwoord: beschuldigingen over gangsterpraktijken vlogen over en weer. En steeds werd de naam Lebed genoemd.

Het hoogtepunt werd woensdag de boutade van minister van Binnenlandse Zaken Koelikov. Hij beschuldigde Lebed van het oprichten van een eigen leger, 50.000 man sterk en zei dat er ,,geheime informatie bestaat dat Lebed de hulp heeft toegezegd gekregen van 1500 Tsjetsjeense strijders om de macht te grijpen''. Lebed ontkende. Maar de president, die daags daarvoor al had gezegd dat het afgelopen moest zijn met de 'verbale duels', toonde zich 'diep geschokt'. En hij ontsloeg de man die ,,fouten heeft gemaakt die onaanvaardbaar zijn voor Rusland''.

Zo lijkt te zijn uitgekomen wat al was voorspeld: generaals doen het goed in de loopgraven en soms op verkiezingstournee, maar in de wandelgangen worden ze kwetsbaar. Die analyse gaat echter voorbij dat het feit dat Lebed zijn korte tijd in het Kremlin efficiënt heeft gebruikt - voor een toekomstig presidentskandidaat althans.

De televisiebeelden van de veiligheidsadviseur in hemdsmouwen bij de Tsjetsjenen en in donkergrijs pak bij de NAVO zullen niet snel worden vergeten. Welke adviseur is ooit zo als staatsman ontvangen in Brussel? En dat terwijl Lebed zijn zorgvuldig gekoesterde imago van buitenstaander - ,,het zwarte schaap in de kudde'', zei hij zelf - niet heeft verloren. Dat imago is door zijn ontslag alleen maar versterkt.

In Lebeds autobiografie 'Mijn hart bloedt voor de grootmacht' (1995) waren al opmerkelijke overeenkomsten met Boris Jeltsin te vinden: woeste jeugd, tegenslagen, eigenzinnig optreden. Er kan er weer één worden toegevoegd: verworpen door de heersende macht. De gedachten gaan uit naar 1987, toen partijleider Michail Gorbatsjov de hervormer Boris Jeltsin ruw verwijderde uit het politburo. Jeltsins reputatie als rebel was er voorgoed mee gevestigd en via de stembus haalde hij alsnog zijn gelijk.

De vraag is nu wanneer de stembussen weer opengaan. Officeel zijn er pas presidentsverkiezingen in het jaar 2000. Afgewacht moet worden of Lebed tot die tijd het momentum kan handhaven. Hij heeft aangekondigd politiek aktief te blijven maar in welke hoedanigheid is nog niet duidelijk. Hoe eerder de verkiezingen plaats hebben, zo lijkt het, hoe groter zijn kansen. Zo hangt in Rusland toch weer veel af van het hart van Jeltsin. De afgelopen dagen heeft het weinig rust gehad.