NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In: Amsterdam, Alfa 1; Utrecht, 't Hoogt; Breda, Chassé Cinema

Amsterdams panorama bovenal een denkfilm

Door RAYMOND VAN DEN BOOGAARD
Slechts weinig documentaire films kunnen gelden als een spiegel van de tijdgeest. Bert Haanstra's Alleman uit 1963 was zo'n film - beeld van een Nederlandse samenleving die vanuit de stabiele, in verzuiling gevatte jaren vijftig de eerste, wankele schreden zet op het pad van de moderne consumptiemaatschappij, en de daaraan verbonden individualisering.

De vier uur durende film Amsterdam, Global Village van Johan van der Keuken maakt een goede kans de Alleman van de jaren negentig te worden - juist omdat het zo'n sterk persoonlijke film is, waarin de regisseur-cameraman zijn keuze maakt uit de rijk geschakeerde werkelijkheid van zijn woonplaats. Deze film over de stad Amsterdam staat echter, anders dan Alleman 33 jaar geleden, niet langer meer garant voor het opkomen van een knus soort 'wij'-gevoel. Amsterdam staat bij Van der Keuken, behalve voor een schilderachtige stad met veel water, ook voor een multiculturele samenleving, door mensen en gebruiken verbonden met de rest van de wereld. Wie 'wij' zijn, is daarbij op zijn minst heel onzeker geworden. Binnen één cultuur worden mensen parallel stoned van hasj of dronken van jenever. Haalt Mien van driehoog haar eten bij de roti-shop en bepraat met de buurvrouw, over de straat heen, de voor- en nadelen van verschillende Portugese vakantiedorpen.

Amsterdam, Global Village heeft de vorm van een raamvertelling, waarbij een brommerkoerier van Marokkaanse herkomst het verbindend element vormt. Binnen deze structuur valt de film uiteen in een groot aantal, veelal adembenemende mini-documentaires over uiteenlopende onderwerpen als de intocht van Sinterklaas, de oorlog in Tsjetsjenië, de drukte in de grachten tijdens Koninginnedag, of een filmische vergelijking tussen kickboksen in Thailand en kickboksen in Amsterdam. Er zijn ook in scène gezette episoden in de film, zoals de vrijende paren tegen het einde. Het lijkt alsof Van der Keuken voor elk onderdeel van zijn epos een afzonderlijke vorm heeft willen vinden. En hij is daarin geslaagd: onlangs zijn lengte boeit de film van begin tot eind.

Amsterdam, Global Village is echter geen film die de toeschouwer zonder meer overrompelt en op sleeptouw neemt. Het is bovenal een denkfilm - en past, ondanks de ogenschijnlijk 'vrije' vorm, binnen het vroegere werk van Van der Keuken, een filmer die zich als weinig anderen in Nederland in zijn werk heeft laten leiden door esthetische en politieke denkbeelden. In Amsterdam, Global Village zijn die denkbeelden, meer dan vroeger, ontsproten aan het brein en het vakmanschap van de filmer zelf.

In de wereld van Van der Keuken is niets wat het lijkt. Een bezoek van een oude joodse vrouw aan het huis waarin ze gewoond heeft vóór de onderduik, loopt uit op wroeging over het feit dat ze bij de gang naar Westerbork haar man in de steek heeft gelaten. De Indiaan uit Bolivia die terugkeert naar zijn geboortedorp ziet zich met het onbehagen van zijn moeder geconfronteerd. Steeds is Van der Keuken op zoek naar een uitweg uit het obligate, naar een kwestie die de beelden zin en inhoud geeft. En vindt die ook: wie deze film gaat zien, zal nooit meer met dezelfde ogen naar Amsterdam kunnen kijken.