NIEUWSSELECTIE
KORTE
BERICHTEN
RADIO & TELEVISIE
MEDIA
| T I T E L : | Sotsgorod - Steden voor de heilstaat |
| R E G I E : | Anna Abrahams |
| M E T : | Jan Rutgers, Margarete Schütte-Lihotzky, Philipp Tolziner |
In: Amsterdam, Rialto.
Documentaire over bevroren stedebouwkundige idealen
Door HANS BEEREKAMP
De documentaire Sotsgorod - Steden voor de heilstaat van Anna
Abrahams lijkt wel een beetje op haar onderwerp: de bijdrage die
West-Europese architecten ruwweg tussen 1930 en 1937 leverden aan de
snelle bouw van arbeiderssteden in de nieuwe industriegebieden van de
Sovjet-Unie was heroisch van aard, vervuld van talent en goede
bedoelingen die in een strak-functionalistische opzet noodzakelijkerwijs
tot het beoogde resultaat zouden moeten leiden. De idealisten van de
Bauhausbrigade van Hannes Meyer en de groepen rond de Nederlandse
architecten Mart Stam en J.B.van Loghem, de Duitser Ernst May en de
Zwitser Hans Schmidt liepen echter stuk op de weerbarstigheid van de
Russische werkelijkheid, die zich niet zo gemakkelijk in nieuwe vormen
en gedachten liet persen. Ze ontmoetten wantrouwen van de 'nieuwe
mensen' die in hun constructivistische bouwsels moesten gaan wonen en
werden verraden door Stalin die snel weinig op bleek
te hebben met de avantgarde, en hun blokkendozen liever verving door
torentjes, fonteinen en socialistisch-realistische barok. Velen moesten
de Sovjet-Unie overhaast verlaten of eindigden na 1937 in gevangenkampen
of voor een vuurpeloton.
De poging van Abrahams om deze dramatische episode uit de Sovjetgeschiedenis nauwgezet te documenteren aan de hand van getuigenissen, brieven, schriftelijke verslagen, foto's en filmarchiefmateriaal verdient alle lof. Ook de gedachte om de restanten van hun inspanning in het huidige Orsk, Magnitogorsk, Novokoeznetsk en Kemerovo te filmen is potentieel zeer sterk. De onderneming loopt echter vast in een te mechanisch geconstrueerde poging om de huidige bewoners in het verhaal te betrekken. Door in elk van de genoemde plaatsen een van hen gedetailleerd te filmen bij hun dagelijkse werkzaamheden, wordt wel iets zichtbaar van de interieurs van hun huizen, maar weinig van de oorspronkelijke architectuur en nog minder van de gedachtenwereld van de homo post-sovieticus. Opnieuw blijken de theorieën van westerse plannenmakers niet goed opgewassen tegen de Siberische praktijk. Zo wordt Sotsgorod - Steden voor de heilstaat een monument van gemiste kansen en een schoolvoorbeeld van de stelling dat een gouden idee, zelfs indien gekoppeld aan kennis van zaken, inzet en doorzettingsvermogen, niet tot een goede documentaire leidt, indien de ziel ontbreekt.
4 SEPTEMBER 1996