Door onze correspondent BIRGIT DONKER
BRUSSEL, 27 AUG. Een hectische
sfeer heerst op de zevende verdieping van het Belgische ministerie van
Justitie: het kabinet van minister Stefaan de Clerck. Medewerkers worden
teruggeroepen van vakantie, afspraken worden verzet in verband met een
ingelaste persconferentie. Het ministerie draait op volle toeren, om
antwoorden te formuleren op de vele vragen die zijn opgeroepen door de
ernstigste zedenzaak ooit in België. Een zaak die zich met de dag
uitbreidt en nu ook politie en magistraten in opspraak brengt.
,,Hoe beter justitie functioneert, hoe meer waarheden aan het licht komen - ook waarheden die afschuwelijk zijn'', zegt minister van Justitie De Clerck. ,,Als die zaken naar buiten komen, moet men niet zeggen dat Justitie verantwoordelijk is, ze is alleen de boodschapper.'' De Clerck, afkomstig uit de rechtervleugel van de Christelijke Volkspartij, kwam ruim een jaar geleden op Justitie. Hij was op dat moment parlementariër en had vijftien jaar in de advocatuur gewerkt. Doordat hij goedlachs en dynamisch is, komt de 44-jarige De Clerck goed over in de media. Hij wordt zelfs getipt als mogelijk opvolger van premier Dehaene. Veel zal afhangen van de manier waarop hij de zaak rond kinderontvoerder Marc Dutroux oplost.
Vorige week donderdag viel de minister boegeroep ten deel op de begrafenis van de vermoorde Julie en Mélissa. ,,Ontwaak! doe iets'', werd hem toegeschreeuwd. Dezelfde dag prezen parlementariërs zijn openheid. ,,Ik ga niet zo ver te zeggen dat Julie en Mélissa zonder de fouten van het gerecht nog in leven zouden zijn'', zei De Clerck voor de parlementaire commissie justitie. ,,Ik zeg wel dat ze zich nooit hadden mogen voordoen.''
Julie en Mélissa werden een dag na uw benoeming tot minister ontvoerd. Beschouwt u de fouten die gemaakt zijn tijdens het onderzoek als uw verantwoordelijkheid? Welke consequenties trekt u daaruit?
,,Als zich fouten voordoen bij justitie, ben ik verantwoordelijk voor oplossingen. Maar het zijn meer structurele problemen dan persoonlijke fouten, die zich hebben voorgedaan. Die problemen zijn nu, spijtig genoeg, met de ontploffing - de reikwijdte - van deze zaak duidelijker dan ooit naar buiten gekomen. Ik draag verantwoordelijkheid ja, maar vooral om dringend te handelen. Ik moet kunnen aantonen dat justitie morgen anders zal zijn dan ze gisteren was. Deze crisis is ook een uitdaging. Daarom vraag ik iedereen in justitie, van gevangenisbewaarder tot topmagistraat, dat we deze zaak gebruiken om justitie te verbeteren. Het meest belachelijke scenario zou zijn: er loopt iets mis, de minister van Justitie verdwijnt en er verandert niets. Ik kan u wel zeggen dat ik niet veel geslapen heb, de afgelopen weken. Met alle middelen vecht ik tegen dit dossier.''
Naast de affaire-Dutroux wordt België geteisterd door een bende nietsontziende overvallers van geldtransporten. In 1991 werd de Luikse socialist André Cools vermoord, in de jaren tachtig was er de moordende bende van Nijvel. Waar komt dit geweld vandaan en is het toeval dat het meestal in Wallonië plaatsheeft?
,,Ik denk dat we op het ogenblik inderdaad moeten vaststellen dat zich rond Charleroi op een merkwaardige wijze een aantal problemen voordoet. Ik formuleer er nu geen conclusies bij, maar ik denk dat onderzocht moet worden of het meer is dan toeval. Niet alleen justitie, ook sociologen, filosofen, psychologen en pedagogen moeten zich rond de tafel zetten om te kijken of er een groter verband is. Ook het onderwijs moet antwoorden formuleren voor dit probleem. Belangrijk is de vraag wat het Franstalig onderwijs zal doen na een jaar van stakingen.''
De zaak-Dutroux brengt fouten in het Belgische rechtssysteem aan het licht die al langer bekend waren, maar waar nu heftig op wordt gereageerd met bijvoorbeeld een massale roep om strengere straffen. Heeft de bevolking het vertrouwen in justitie opgezegd?
,,De problemen zijn in alle Europese landen even groot. Het verhaal dat onze justitie een onderontwikkeld systeempje zou zijn en dat het elders veel beter is, is larie. Dit is een internationale trend. Lees eens NRC Handelsblad, Le Monde of boeken in Verenigde Staten over de werking van justitie. In de hele wereld is de maatschappij geëvolueerd: het ondernemersleven, de techniek, de media, de menselijke psychologie. Maar justitie is aan de zijkant blijven staan, vanuit een vroeger goed begrepen afstandelijkheid, die nu een zeer negatieve rol speelt omdat blijkt dat het contact tussen het justitie-apparaat en de maatschappij verbroken is. Dat is overal een probleem. Iedereen heeft, op andere manieren, de ontploffingen, de lekken of de schandalen. Okay, daar wordt in België nu op gereageerd. Maar het debat wordt hier ook pas sinds kort gevoerd, het is actualiteit. We hebben pas deze zomer de doodstraf afgeschaft. Ik heb in juni mijn oriëntatie op het strafrecht gepresenteerd. Toen heb ik gevraagd: laat ons daarover een maatschappelijk debat voeren. Ik mag niet klagen dat mensen nu standpunten innemen.
,,Daarbij wil ik aantekenen dat de reacties ook te maken hebben met de paradox van justitie: hoe beter justitie functioneert, hoe meer waarheden aan het licht komen. Het gaat om een maatschappelijk probleem, dat het resultaat is van een economische, sociale, pedagogische, ethische en religieuze ontwikkeling. Dat kun je niet reduceren tot: het ministerie van Justitie doet zijn werk niet.''
Ook politiek is de interesse voor justitie nu groot, terwijl ze jarenlang onderaan de agenda stond. U bent bijvoorbeeld de eerste minister van Justitie in meer dan 25 jaar die niet ook nog een andere portefeuille heeft. Zal die belangstelling niet even snel wegebben als ze is opgekomen?
,,De politieke interesse is al langer aanwezig. Men geeft de indruk dat België achterloopt, maar in april 1995 is hier strenge wetgeving ingevoerd inzake seksueel misbruik van minderjarigen. Weinig landen doen ons dit na. Ook gaat de begroting van Justitie enorm vooruit: ze is een van de grootste stijgers, in de algemeen negatieve trend. Nu beseffen de bevolking en de politieke klasse dat krachtig gereageerd moet worden. Ik denk niet dat die gevoeligheid terug onder het tapijt zal verdwijnen.''
Een veel gehoorde vraag is: waarom kon Dutroux zo lang zijn gang gaan? Dit weekeinde werd in deze zaak een inspecteur van de gerechtelijke politie gearresteerd. Genoot Dutroux bescherming van politie, van magistraten of zelfs van politici?
,,In hoeverre inspecteurs of magistraten betrokken zijn, moet onderzocht worden. Dat er politici betrokken zijn, daarvoor heb ik geen enkele aanduiding. Ik heb mijn voorganger Melchior Wathelet gevraagd mij het kabinetsdossier over de vervroegde vrijlating van Dutroux te overhandigen. Hij zal mij ook antwoorden of hij destijds door politici is benaderd. Ik wil wel waarschuwen tegen concurrentie in de media om de meeste en hoogste namen te noemen. Nu spreken zeer veel mensen. Waarom spraken ze vroeger niet? Of werden ze niet gehoord? Dan is dat een probleem.''
Zou de structuur van justitie verdeeld in 27 arrondissementen, waarbinnen procureurs veel macht hebben, niet beter kunnen worden opgeheven. Om internationale criminaliteit tegen te gaan kun je toch beter niet met 'koninkrijkjes' werken?
,,Ik wacht met een politiek standpunt hierover, omdat andere zaken nu primeren. Maar persoonlijk neig ik om te zeggen dat netwerken tussen arrondissementen en personen nuttiger zijn dan een gecentraliseerd model. Natuurlijk, zodra er een signaal komt dat een zaak buitengewone dimensies aanneemt moet centralisatie worden doorgevoerd, zoals nu gebeurt in Neufchâteau.''
Vorige week werd een Nederlander aangehouden in de zedenzaak. Strekt het netwerk van hoofdverdachte Marc Dutroux zich tot in Nederland uit?
,,Niet ik, maar de magistraten in Neufchâteau maken de analyses. Zij leggen de mogelijke verbanden. Wat niet belet dat ik toezie op wat er gebeurt, ook in het buitenland, en dat dit voor mij bevestigt dat we in het kader van internationale netwerken zitten. In algemene termen kan ik bevestigen dat de dimensie van dit dossier is: internationaal, georganiseerd, grensoverschrijdend. Veel mensen zijn erbij betrokken, die elk op hun manier bijdroegen tot een helse ketting van opeenvolgende feitelijkheden.''
Hoe wilt u de geschiedenis ingaan, als de minister die de doodstraf afschafte of de minister die een internationaal pornonetwerk oprolde?
,,Als ik iets wil bereiken, is het dat justitie beweegt. De maatschappij beweegt en justitie moet meegaan, anders gaat onze democratie kapot. Ik wil een interactieve justitie in de brede zin: een justitie die beweegt, communiceert en geënt is op de maatschappij. Alleen zo'n justitie vormt de noodzakelijke correctie voor de problemen in onze maatschappij.''
27 AUGUSTUS 1996
Hier wordt glas toegepast
Nu kunt u ook wonen
in het ultieme
Glazen Huis.
in haar meest pure vorm,
zelfs de draagconstructie
is van glas.
Klik hier voor
meer
informatie.