NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S c h a k e l s

Door onze redacteur GUUS VAN HOLLAND
Het gezicht van Studio Sport staat somber. Morgen gaat de zender Sport7 de lucht in, dan zal voetbal op televisie de toon zetten. Mart Smeets is er niet voor gevraagd en beschouwt dat als een groot compliment. Hij blijft bij NOS Studio Sport. Maar hij maakt zich zorgen. Want de verdwazing is in volle gang.

Praat met hem over ,,lekkere muziek'' en hij droomt weg. In zijn nachtelijke radioprogramma is er de gewone Mart Smeets, die zich niet overgeeft aan cynische klemtonen, gewetensbezwaren en uitbundige basketbal- en wielerverslagen, maar een man die ingetogen geniet van blues, rock en country. Aan de tafel van het café gaan bier en sigaretten driftig rond en vallen zware woorden over pure sport en ethische normen. Zijn oog voor sportieve uitwassen wordt bevestigd wanneer meisjes in een kort broekje op rollerskates het lokaal binnenrijden: ,,We kijken nu naar een nieuwe olympische sport''.

Sport en amusement is een twee-eenheid die recent in hevige mate op de televisie is geweest. ,,In Atlanta was er een braderie, waar toevallig ook aan sport werd gedaan'', herinnert de presentator zich. ,,En in de Arena was het een openingsfeest waar toevallig Ajax speelde. Ik moet toegeven dat ik luidkeels heb meegezongen met Malle Babbe van Rob de Nijs. Maar ik heb er verder wel bij gestaan met het idee: Much ado about nothing. Ik weet waarom ik daar sta, ik doe mijn werk en het is mijn rol omdat ik dat kan. Meer betrokkenheid heb ik niet.''

Sport is het mooiste in zijn pure vorm, weet Smeets. ,,Vier camera's, een enkele slowmotion en gewoon laten zien wat er gebeurt. Een man erbij die er wat van weet en commentaar geeft. Door de jaren heen zijn daar dingetjes omheen gekomen. Dat heeft een vlucht genomen na het EK voetbal in 1988, door die gesprekjes tussen Kees Jansma en Rinus Michels. Dat is een doorbraak geworden in het kijkje achter de schermen. Toen zijn we het Tour de France-journaal gaan maken. Dat breidde zich weer uit tot olympische journaals en EK-journaals. Het wordt steeds meer wat erbij komt. Dat vond zijn tot nu toe grootste explosie in de opening van de Arena, waarin Studio Sport Gordon, Borsato en Willeke Alberti laat zien.

,,De NOS had ook kunnen volstaan met uitzending van de wedstrijd Ajax-Milan: Ajax verliest met 3-0, Louis van Gaal hoe zit dat nou, dat was het. Maar die hele toestand zit dan weer in het pakket. Ja, zo wordt het amusement. Straks wordt uitzondering regel. Dan laat Sport7 bij de opening van het Fujifilm-stadion Guus Meeuwis zien. Je moet je wel afvragen waarom je die toestanden uitzendt. Doe je dat omdat je sport wilt laten zien of omdat je mensen aan de buis wilt houden.''

Om misverstanden te voorkomen: ,,Dat doen ze niet in Amerika. Een honkbalwedstrijd is een honkbalwedstrijd. Wij in Europa hebben de neiging de klant van alles te bieden en dus ook amusement binnen te halen. Als je naar NBC kijkt, krijg je een goede honkbalwedstrijd met commentaar van mensen die er wat van weten. Dan hoeft er geen Borsato of Gordon bij om nog meer kijkers te trekken. Wij bieden nu wel amusement om klantvriendelijk te zijn. Tijdens de Olympische Spelen vroeg collega Reitsma: Wat is nu belangrijker, de sport of die interviewtjes er omheen, zoals met die leuke linkshalf van de Nederlandse hockeyploeg?''

Ter relativering: ,,Misschien zijn wij van een oude generatie en vinden mensen van nu het wel leuk om dat babbeltje te horen. Toch denk ik dat de pure vorm altijd wint. Ajax-Feyenoord wil ik alleen maar zien. Van Gaal en Haan heb ik daar niet bij nodig. Ik kan zelf beoordelen hoe dat zit. Ik geef toe dat het gezicht van Haan of Van Gaal interessant kan zijn. Dan moet je wel 2.500 gulden meer investeren om een camera tussen de dug-outs te zetten. Kun jij je uit de jaren zeventig plaatjes herinneren van Happel en Michels op de bank?''

Smeets geeft toe dat de emotie van volleybalcoach Alberda na de olympische volleybalfinale nieuwswaarde heeft. ,,Ja, dat voegt iets toe. Maar we gaan steeds meer dingen vinden om toe te voegen. We werken nu met teasers. Een week voordat we een uitzending hebben, gaan we dat er bij de kijkers al instampen. Dramatische beelden, bombastische muziek en let op: woensdagavond Nederland-Ierland op de NOS. Om zoveel mogelijk kijkers te halen. Zoals de vier presentatoren en Jansma dagelijks in beeld verschijnen om Nederland te waarschuwen dat Studio Sport nu op zondag kwart over negen begint. Bob Spaak, mijn leermeester twintig jaar geleden bij Sport in Beeld, zou geroepen hebben: Zijn jullie gek geworden! Er komen nog billboards met onze koppen erop, net als bij Sport7.''

Hij vind het ,,natuurlijk vervelend'' dat de NOS het eerstvertoningsrecht van voetbal heeft moeten afstaan aan Sport7. ,,Maar concurrentie werkt prikkelend. Het is oppassen dat er niet te veel van hetzelfde komt. Voor dit land is er al te veel op televisie. Bezopen, zoveel televisie voor zo weinig mensen. Wat gaat er in godsnaam gebeuren? Uren en uren voetbal uitzenden. Er komt natuurlijk een verzadigingspunt. Oké, ik wil wel aannemen dat de NOS al een beetje te ver is gegaan met voetbal, maar nooit heel erg te ver. We hebben de loper uitgelegd voor de KNVB, maar het is nooit eng en te veel geworden. Wij hebben nooit hele lange samenvattingen gedaan van wedstrijden die je in zes minuten kunt doen.''

,,Wij hebben te veel aandacht aan voetbal besteed en daardoor de andere sporten enigszins laten lopen. We hebben geprobeerd voetbal te kietelen en de KNVB te vriend te houden en van de andere sporten nog een beetje mee te pikken. Dat heeft alleen de kwantiteit vergroot. Maar wat nu gaat gebeuren bij Sport7 lijkt op het bevredigen van de KNVB. Voor de NOS is sport de kurk waar alles op drijft. Dus was het van groot belang dat er nog voetbal uitgezonden kan worden. Die sublicentie voor voetbal is gretig binnengehaald hoor.''

Concessies doen kost veel moeite. ,,Ik hou er niet van voetbal te kietelen. Ik hou niet van met de stroom meezwemmen. Dat is zo makkelijk. Maar Kees Jansma heeft in zijn functie van baas alle registers open moeten trekken om het voetbal bij zich te houden. En ik denk dat hij ook zal zeggen dat hij daar te ver in is gegaan. Ik vind niet dat wij een knieval hebben gemaakt, maar we waren al bijna op onze knieën.''

Hij verwijst naar zijn periode als beginnend televisiejournalist. ,,Het bestond niet in de tijd van Bob Spaak dat we ons decor zouden aanpassen voor de Amstel Cup. Maar de tijd verandert wel. En is het dan nog goed volgens de wet van Spaak te leven? Dat waren hele zuivere journalistieke wetten. Maar wij kunnen niet op een eiland gaan leven en zeggen: wij doen niet aan commercie. Je moet concessies doen. Zie onze samenwerking met het ABN/AMRO-tennistoernooi. Dat was onder Spaak niet gebeurd. Maar als je op een eiland leeft, krijg je geen eten en drinken.''

Toch is Smeets een beetje meegegaan met de tijd. ,,Je moet wel. Maar die mate waarin dat bij de NOS vaak is gegaan, daar heb ik moeite mee en bij ons iedereen. Reitsma kan daar buitengewoon prachtig over mopperen. Maar die heeft ook het vak geleerd in die jaren van Spaak. Prachtig, dat we nog zo'n vent hebben. Laten ze bij Sport7 maar eens iemand vinden die zo koel, beredeneerd en goed commentaar kan leveren. Daar doen ze tien jaar over.''

Hij noemt het kenmerkend dat niemand van de NOS-verslaggevers naar Sport7 is gegaan. ,,Alleen een enkeling van de beeldbandmontage, een secretaresse of iemand die bij ons aan het plafond zat. Ze zijn bijna bij iedereen van de vijftig medewerkers geweest. Niet bij mij. Dat is het grootste compliment wat ze je kunnen maken. Ik heb gezegd: Als ze je vragen moet je over jezelf nadenken, dan denken ze dat je inpasbaar bent en in hun formule kunt werken. Een kopie van Studio Sport maken ze niet. Dat zou toch een zwaktebod zijn.''

Wat Sport7 verzuimd heeft, meent Smeets, is een zwaargewicht journalist in dienst te nemen, iemand die de lijn uitzet. ,,Ze missen mensen die vijftien jaar in de tv-sportjournalistiek zitten en kunnen uitmaken wat goed is en wat niet goed is. Ze missen een journalistiek geweten. Ik heb tegen mijn collega's gezegd: jongens, als ze bij je komen, maak het bespreekbaar. Er werden grappen over gemaakt: Wat moet je verdienen om daar te willen werken? Een miljoen werd gezegd, jaja.''

Welke toon kiezen ze bij Sport7? ,,Wordt die gedragen door een sterke beeldvoering, door de begeleidende teksten of door presentatoren? Bij ons is daar een balans in. Dat komt door ervaring. Ik merk al aan Jack van Gelder dat hij inbindt. Ik heb dat programma van fiets 'm erin, duw 'm erin en glij 'm erin met afgrijzen gadegeslagen. Jack schreeuwt niet meer zo heel erg. Bij Sport7 nemen ze waarschijnlijk wel verslaggevers met stemverheffing.

,,Het beste zou zijn dat mensen die bijvoorbeeld graag voetballen zien naar Sport7 kijken, die wielrennen willen naar de NOS kijken en voor tennis naar RTL overschakelen. Zo is dat in Amerika met CBS, NBC en ABC. Maar daar zijn de sporten in Nederland te klein voor, daar kun je niet van leven. Maar dan krijg je wel uitzendingen van sport in zijn pure vorm. Als Sport7 dat zou kunnen, zijn ze van een groot probleem verlost. Maar zolang ze niet beschikken over Lindenberg en Marks, de beste voetbalregisseurs van Nederland, wordt het niks.''

De NOS gaat moeilijke tijden tegemoet, beseft Smeets. Verdieping en verbreding van de sport is een uitdaging die hij graag aangaat. Maar is er wel belangstelling voor vraaggesprekken van een kwartier? ,,Nu hebben we al problemen om het Sportjournaal te vullen. Een minuut interview met de nieuwe linkshalf van Veendam en dan, net als bij de commerciëlen, negentien onderwerpen in een half uur. Dat kan toch niet? We moeten sport niet belangrijk maken. Stel je voor wat die sporters meemaken, al die camera's, microfoons en journalisten. Tegen wie zeg ik wat. Schaatscoach Krook eiste duidelijkheid. Hij wilde van de NOS weten wie de interviews deed. Van Gaal schermt zijn spelers af van de media. Die man heeft onzettend gelijk. Mag een sportman of trainer asjeblieft zelf uitmaken met wie hij spreekt.''

Met zoveel media en zoveel belangen bestaat het gevaar voor 'supportersjournalistiek', beseft Smeets. ,,Journalisten die gaan likken uit angst uit de gratie te vallen. Als je je gaat overleveren aan de voorkeur van de clubs en hun bestuurders, moet je stoppen. Er wordt gesuggereerd dat er geknipt wordt in beeldbandopnames. Nou, als ik dat moet gaan doen, ben ik weg. Huijbregts heeft als bestuurslid van de KNVB tijdens onderhandelingen met de NOS eens gezegd dat hij niet wilde dat Smeets het voetbal presenteerde. Zo gaat dat. Ik las dat Van Praag, de voorzitter van Ajax, de knop delete wil indrukken wanneer Reitsma Ajax verslaat. Ik was verbijsterd. Een weldenkend mens zegt zoiets niet.''

Een oudere Pietje Bell noemt hij zichzelf. ,,Af en toe badinerend over sport doen, kijkers op het verkeerde been zetten, dat houdt mensen wakker. De voetbalbazen in Nederland hebben zich er niet of nauwelijks om bekommerd hoe voetbal gebracht moet worden. Dat is een belediging voor mensen die serieus met hun sport bezig zijn. Ik word boos wanneer mensen de kijkcijfers erbij halen. Het kan me niet schelen hoeveel er kijken als het product maar goed is. Maar misschien heb ik het mis. Misschien doet Sport7 het goed als ze meegaan met de vaart der snelle volkeren, met de MTV-jeugd, met alles wat mooi en prachtig is en de negatieve tendenzen negeert. Ik betwijfel het. Zonder een journalistiek geweten is het gauw over. Pure sport dient te winnen.''