NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

AAN DE VOORAVOND van zijn inauguratie maakte zich plots een opmerkelijke realiteitszin van Boris Jeltsin meester. Hij zette niet alleen een streep door de bombarie waarmee hij gisteren zou worden beëdigd, maar schrapte ook de reeds geschreven "ode aan de president' uit het protocol. Zo voorkwam hij dat de plechtigheid zou worden opgeluisterd met een potsierlijk lofdicht waarin onder meer de passage "Onze president, geef door de jaren heen, de wereld het licht der vrijheid' zou zijn gedeclameerd. Dat zou al te pijnlijk zijn geweest. Zelfs in eigen land, met name in Tsjetsjenië, is niet iedereen gediend van de Russische interpretatie van vrijheid.

Maar met deze interventie is dan ook alles gezegd over de daadkracht van de Russische president die gisteren aan zijn tweede mandaat is begonnen. Sinds de presidentsverkiezingen op 16 juni is hij zo goed als afwezig geweest. Hij heeft daags na die eerste ronde nog wel voor het oog van de camera's zijn voormalige concurrent generaal Aleksandr Lebed benoemd tot eerste man van de nationale Veiligheidsraad en daarna nog menig decreet ondertekend. Maar vervolgens heeft hij zich teruggetrokken in het sanatorium van Barvicha en is het angstaanjagend stil geworden rond de president. Het Russische staatshoofd is namelijk ernstig ziek, althans, "doodmoe'.

De gezondheidstoestand van de president heeft de machtsstrijd in het Kremlin, die binnen een etmaal na de eerste verkiezingsronde losbarstte, alleen maar gestimuleerd. Premier Viktor Tsjernomyrdin, veiligheids-opperhoofd Lebed en de presidentiële kabinetschef Anatoli Tsjoebais spelen nu al twee maanden hun eigen spel tegen elkaar. Tsjernomyrdin moet dit weekeinde in het oppositionele parlement zijn nieuwe regering beklinken. Lebed heeft zijn eigen minister van defensie al binnengehaald en kijkt nu de kat uit de boom. En Tsjoebais, die in het buitenland doorgaat voor democratische hervormer, maar door zijn vaardigheid om alle beschikbare trucs aan te wenden eigenlijk beter als liberale bolsjewiek kan worden getypeerd, is ondertussen bezig met het opbouwen van een tweede macht, in de vorm van een alternatief parlementje met december vorig jaar door de kiezers weggestemde politici dat straks misschien van pas kan komen als de weerbarstige volksvertegenwoordiging in de Doema moet worden uitgeschakeld.

HET LIJKT ER DUS OP dat de president de greep op het land binnen twee maanden na zijn herverkiezing al weer verloren heeft. Geen beter voorbeeld om dit te illustreren dan het oplaaien van de oorlog in Tsjetsjenië. Jeltsin, die in de campagne had toegezegd dat hij deze smerige oorlog in de Kaukasus zou beëindigen, was op 3 juli koud met 53 procent der stemmen gekozen, of de leiding van leger en binnenlandse strijdkrachten zette een nieuw offensief in tegen de "bandieten' in Tsjetsjenië. Daarmee doorkruiste de gewapende macht niet alleen de eerder overeengekomen wapenstilstand en de daarop volgende onderhandelingen, ze sneed zichzelf ook danig in de vingers. Want de aanval op Grozny en enkele andere grotere Tsjetsjeense steden begin deze week is, hoe het offensief ook afloopt, nu al uitgedraaid op een smadelijke nederlaag voor Moskou. Al was het maar omdat de dag van Jeltsins inauguratie gisteren niet in het teken stond van de vrede in Rusland maar van de oorlog in de Kaukasus.

DAT ER IN MOSKOU spandoeken hangen met opwekkende en nostalgische teksten als "Laten wij het programma van de president in daden omzetten' of "Steun de president' kan deze realiteit niet verdoezelen. Integendeel. Want Jeltsin mag de ceremonie van gisteren dan wel omwille van financiële soberheid hebben beperkt, de sociaal-economische problemen in Rusland zijn niet met zo'n kleine besparing op de overheidsuitgaven bezworen. Ver weg van Moskou staken de mijnwerkers nu al weer enige weken uit protest tegen achterstallige betalingen. Mochten zij hun lonen al uitbetaald krijgen, dan betekent dat hooguit dat de tekorten zich naar elders zullen verplaatsen. De materiële beloftes, die Jeltsin in de verkiezingscampagne heeft gedaan, zijn schier onbeperkt. Zeker nu het Internationaal Monetair Fonds, dat met zijn leningen de verkiezingscampagne van de president indirect heeft voorgeschoten, eindelijk weer eisen begint te stellen aan het financiële beleid van de Russische regering. Eisen waaraan het Kremlin eigenlijk niet tegemoet kán komen, tenminste als het de maatschappelijke tegenstellingen deze herfst niet verder op de spits wil drijven.

En alsof dat allemaal nog niet genoeg is voor Rusland, begint door de ongesteldheid van Jeltsin ook nog eens een formeel probleem op te spelen: de staatsrechtelijke stabiliteit in Moskou. De grondwet, waarop Jeltsin gisteren de eed heeft afgelegd, voorziet namelijk in alles behalve in ordentelijke procedures om de macht te reguleren. Als Jeltsin niet meer in staat zou zijn het ambt te vervullen, voorziet de constitutie slechts in een drie maanden durende overgangspaus in de persoon van de premier. Dat lijkt welhaast een garantie voor onbeheersbare politieke strijd.

ER REST ÉÉN TROOST. Hoezeer er in en rond het Kremlin ook gechicaneerd wordt, de Russische burger laat het onverschillig. Het zijn de Russen die het nieuwe Rusland van de nieuwe president Jeltsin het relatief stabiele fundament geven waarnaar hun politieke, militaire en financiële leiders zo naarstig op zoek zijn.