NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Boris Jeltsin had nog geen etmaal nodig. Terwijl de commentatoren op de televisie nog aan het analyseren waren hoe Jeltsin in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen over twee weken zowel de kiezers van de Westers georiënteerde hervormer Grigori Javlinski (amper acht procent) als het electoraat van de 'vuist' generaal Aleksandr Lebed (vijftien procent) zou kunnen paaien, benoemde Jeltsin de generaal in een functie die in potentie de tweede plaats in de staatshiërarchie kan gaan innemen. Het tempo van deze coup suggereert dat de 'deal' met Lebed al voor de verkiezingen in de week is gelegd, hetgeen keurig past in de Russische traditie die meer waarde hecht aan de politieke intriges in het Kremlin dan aan de verkiezingen daarbuiten.

Met deze slag heeft Jeltsin, politiek gesproken, een vette vis binnengehaald. Hij heeft het Russische electoraat duidelijk gemaakt dat hij, na bijna vijf jaar experimenteren, nu toch weer de weg naar centraal gezag wil inslaan zonder dat dit hoeft te leiden tot een terugkeer naar het bureaucratisch-communisme dat zijn tegenstrever Gennadi Zjoeganov representeert. Aan de democraten van iemand als Javlinksi wil hij kennelijk geen boodschap meer hebben. Hij heeft zich bovendien verzekerd van de steun van een militair die in het leger populair is omdat hij tegenslagen niet pleegt weg te praten maar gewend is ze weg te blazen.

Als secretaris van de nationale Veiligheidsraad en speciaal adviseur van de president mag Lebed de komende tijd bewijzen of hij dat in een politieke omgeving ook kan. Als hij daartoe inderdaad in staat zal blijken te zijn, zal dat zeker consequenties hebben. Ten eerste voor het democratische proces in Rusland. Wie korte metten wil maken met corruptie en chaos komt er niet mee om alleen maar de binnenlandse strijdkrachten de straat op te sturen teneinde de metrostations en de wisselkantoren te bewaken. Die moet door alle lagen van het bestuurlijke apparaat heen, vaak ook met voorbijgaan aan de wet.

Ten tweede zal het gevolgen hebben voor de staatkundige trend in Rusland. De anarchie in het land laat zich namelijk niet meer alleen vanuit het Kremlin bestrijden. Onder auspiciën van president Jeltsin is er de afgelopen jaren een cruciaal decentralisatieproces op gang gekomen. De 88 regio's, de zogenoemde 'subjecten van de federatie', zijn steeds onafhankelijker geworden van het centrum. Jeltsin had daarvoor weliswaar vooral politieke redenen - hij kon niet meer waarmaken dat telegrammen of decreten uit Moskou nog soelaas boden en had bovendien de steun nodig van de lokale bestuurlijke elites - maar de realiteit in de regio is inmiddels veel minder banaal. Sterker, de meeste gouverneurs hebben hun eigen koninkrijkjes opgebouwd. De keerzijde daarvan is dat Lebed harde maatregelen moet nemen, eerst in het nationale leger en de binnenlandse strijdkrachten en vervolgens via deze gewapende macht in de civiele wereld van Rusland.

De benoeming van Lebed is dan ook in alle opzichten een muis met een lange staart. Vooralsnog valt te hopen dat de tweede ronde van de presidentsverkiezingen over twee weken in dezelfde democratische sfeer zal verlopen als de eerste ronde afgelopen zondag.

NRC Webpagina's

19 JUNI 1996