NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Casablanca

Door HANS BEEREKAMP
The fundamental things apply/As time goes by: de twee gezongen regels zijn niet de enige die Casablanca (1942) onsterfelijk maakten. Naarmate de tijd voortschreed, zou het succes fundamenteler blijken dan de precieze coïncidentie van de première met de landing van de geallieerden in Marokko en de erop volgende conferentie van Casablanca.

De toevalstreffer hielp wel, maar Casablanca wordt nog steeds beter elke keer dat je de film terugziet. Over het waarom zijn boeken volgeschreven, waarin de schrijvers er ook niet helemaal uitkomen. De 'auteurstheorie' die in de jaren zestig opgang deed, is in ieder geval niet van toepassing. Casablanca is immers een film zonder echte 'auteur': de oorspronkelijk Hongaarse regisseur Michael Curtiz (1888-1962) noch de producent Hal B. Wallis (voor Warner Bros.) of de scenarioschrijvers Epstein, Epstein & Koch kunnen op die titel aanspraak maken. Er is in de film zelfs nauwelijks een klassiek 'shot' aan te wijzen. Alle betrokkenen deden gewoon hun werk in het kader van een op dat moment als nooit tevoren bloeiend studiosysteem. De auteur van Casablanca heet Hollywood: Round up the usual suspects! Akkoord, de ogen van Ingrid Bergman, het witte smokingjasje van Humphrey Bogart en de charme van Claude Rains als de opportunistische Franse politiechef in de internationale vrijhaven maken van hen ook kandidaten voor het auteurschap. De acteurs, veelal in werkelijkheid ook ballingen uit bezet Europa, leverden een collectieve inspanning. Die onderstreept mijn favoriete lezing van Casablanca, de politieke. Exact gesitueerd in de eerste week van december 1941, die van Pearl Harbor, staat de ommekeer van de cynische (maar volgens Rains in wezen 'sentimentele') Bogart model voor de reuzenzwaai van het isolationistische Amerika. Hij begint met van alle walletjes mee te eten, maar ziet in dat hij een keuze moet maken, een offer moet brengen, door zijn ex-geliefde Bergman en haar voornamelijk in het welzijn van de vrije wereld geïnteresseerde echtgenoot Paul Henreid samen te laten vertrekken. Aan het slot schiet hij een nazi-officier dood, voor de ogen van een Pétain-official, die ook eieren voor zijn geld kiest. Als ze samen op het vliegveld de mist inlopen, wordt daar de NAVO geboren, een warme band tussen de avonturier van de frontier en het oude Europa: the beginning of a beautiful friendship.