VS sturen in Zaïre aan op compromis
Door onze correspondent KOERT LINDIJER
KINSHASA, 30 APRIL. De Verenigde Staten willen dat er na het vertrek van de Zaïrese president Mobutu in een overgangsregering plaats wordt ingeruimd voor diens partij. Dat wordt vernomen in de delegatie van de Amerikaanse onderhandelaar Bill Richardson, die een bezoek brengt aan Zaïre.

Richardson heeft Mobutu gisteren een ,,krachtige en openhartige'' boodschap overhandigd van president Clinton. Volgens een bron in de delegatie van Richardson staat in de brief dat Mobutu moet opstappen. De Amerikanen, aldus deze bron, willen echter dat er na Mobutu's vertrek in een overgangsregering plaats wordt ingeruimd voor de MPR, de partij van de president. In een verklaring na de anderhalf uur durende bijeenkomst met Mobutu in het legerkamp Tshatshi riep Richardson op tot een wapenstilstand. ,,Mogelijk dit weekeinde zal er een ontmoeting plaatshebben van Mobutu en rebellenleider Kabila'', aldus Richardson. Vrijwel tegelijkertijd kondigde de regering in Pretoria aan dat de beide leiders elkaar ,,binnenkort'' zouden ontmoeten op een Zuidafrikaans oorlogsschip voor de Atlantische kust. Deze Zuidafrikaanse mededeling werd gisteravond ontzenuwd door Mobutu's zoon Nzanga, die zei dat besprekingen op zo'n schip voor zijn vader onaanvaardbaar zijn. Volgens Nzanga wil Mobutu wel naar Gabon komen, een ontmoetingsplaats die Kabila eerder afwees.

Mobutu en Kabila gingen al enkele weken geleden akkoord met een ontmoeting. Beiden stellen echter voorwaarden vooraf: Mobutu eist een staakt-het-vuren, Kabila wil van de ontmoeting een ceremoniële machtsoverdracht maken. In Mobutu's entourage is men niet zo te spreken over de Zuidafrikaanse bemiddelingspogingen, die vooral worden gezien als een exercitie om de publieke gunst te winnen. Richardson is een pendeldienst begonnen tussen Kabila en Mobutu. Na zijn gesprek met Kabila, gisteravond in Lubumbashi, zou hij vandaag in Kinshasa opnieuw een onderhoud hebben met Mobutu.

De Amerikanen, die sinds het begin van de oorlog, zes maanden geleden, blijk gaven van sympathie voor Kabila's opstand, lijken inmiddels twijfels te koesteren over de rebellen. Richardson onderstreepte gisteren met Kabila te willen praten over vrije verkiezingen en het vestigen van een rechtsstaat in Zaïre. Het wantrouwen jegens Kabila nam de laatste dagen toe na beschuldigingen van hulpverleners over moordpartijen door rebellen onder Rwandese Hutu-vluchtelingen. Volgens waarnemers zouden de VS Kabila in een later stadium diplomatieke steun kunnen ontzeggen als hij met de wapens en niet door middel van vredesbesprekingen in Kinshasa aan de macht komt.

De Amerikanen kunnen Mobutu wellicht stimuleren op te stappen als zij van Kabila de concessie los krijgen dat ten minste Mobutu's MPR een rol mag blijven spelen na de machtsovername door de rebellen, zodat niet álles verloren gaat voor de president, die aan prostaatkanker lijdt.

De rebellen van Kabila rukken inmiddels onverminderd op naar Kinshasa. Bewoners van Kikwit, 400 kilometer ten oosten van de hoofdstad, vierden gisteren feest nadat rond zonsondergang jeugdige rebellen de stad waren binnengetrokken.

(NRC Handelsblad / Buitenland, 30 april 1997)