aïreOppositie in Zaïre ondervindt tegenslagen

Door onze correspondent KOERT LINDIJER

KINSHASA, 16 APRIL. De leider van de Zaïrese rebellen, Laurent-Désiré Kabila, heeft vanmorgen oproepen van de Verenigde Naties en westerse mogendheden tot een staakt-het -vuren naast zich neergelegd. ,,Het volk is daartegen'', zei hij. Het rebellenoffensief zal doorgaan tot president Mobutu het veld ruimt.

Kabila zei ook dat hij ,,zeer spoedig'' naar Zuid-Afrika zal reizen om het Zaïrese conflict te bespreken met president Nelson Mandela. De acties van oppositiepartijen om de druk op Mobutu te verhogen, verliepen gisteren slechts gedeeltelijk volgens plan. Weliswaar was Kinshasa opnieuw vrijwel uitgestorven, de oproep om met auto's te demonstreren werd niet opgevolgd. Overal in het stadscentrum, in de buitenwijken en bij de universiteit hielden zich grote hoeveelheden militairen op. Onder de vorige week afgekondigde noodtoestand zijn demonstraties verboden. De oppositiepartijen riepen daarom op tot een gemotoriseerde betoging. De veiligheidstroepen waïren hen echter te slim af. In de ochtend stalen de studenten enkele auto's, onder andere van journalisten, maar daarna sloten soldaten de campus af van de buitenwereld met wegversperringen. De door militairen geleide regering heeft de drie weken geleden door het parlement afgezette premier Kengo wa Dondo ervan beschuldigd dat hij zich miljoenen dollars heeft toegeëigend die bestemd waren voor het leger. De nieuwe minister van Informatie, Kin-Kiey Mulumba, zei gisteren dat Kengo zal worden aangeklaagd wegens ,,hoogverraad''. Hij is sinds zaterdag spoorloos. Rebellenleider Laurent-Désiré Kabila werd gisteren voor het eerst geconfronteerd met betogingen tégen hem. In het vorige week door de rebellen ingenomen Lubumbashi, de hoofdstad van de zuidelijke provincie Shaba, betoogden aanhangers van de door Kabila ontslagen gouverneur Gabriel Kyungu. Zij eisten vrije verkiezingen voor het ambt van gouverneur, zoals elders is gebeurd na rebellenzeges, in de hoop op die manier Kyungu opnieuw te kunnen installeren. Aan de vooravond van een rebellenintocht veranderen naaste medewerkers van Mobutu als kameleons van kamp en presenteren zich plotseling als medestanders van Kabila. Kyungu riep vlak voor de komst van de rebellen in Lubumbashi de regeringssoldaten ter plaatse op geen verzet te bieden en droeg zo bij aan een succesvolle overname van deze belangrijke stad. Daarvoor wilde hij beloond worden, maar Kabila ontsloeg hem. De radiozender van de opstandelingen meldde gisteravond dat Kyungu huisarrest heeft en dat hij ,,al zijn politieke rechten heeft verloren in bevrijd gebied''. Zijn woning wordt bewaakt door gewapende rebellen. Kyungu heeft een aanzienlijke aanhang in Shaba maar is een omstreden politicus. In 1992 leidde hij etnische zuiveringen in Shaba tegen Zaïrezen afkomstig uit de aangrenzende regio Kasa. Onder uiterst miserabele omstandigheden werd een half miljoen Kasaers uitgewezen. Velen van hen woonden en werkten al vele generaties in de kopermijnen van Shaba. Kyungu speelde met zijn haatcampagne tegen Kasaers in op de gevoelens van onafhankelijkheid onder de bevolking van Shaba. Tegelijkertijd speelde hij Mobutu's spel van verdeel-en-heers. Zaïres oudgediende oppositieleider Tshisekedi komt uit Kasa. Door Kyungu's optreden werden de bewoners van twee regio's die Mobutu vanouds vijandig gezind zijn tegen elkaar opgezet. Veel hoge ambtenaren van Mobutu's regime mochten van de rebellen hun banen behouden, maar niet de naaste medewerkers van de president. In Kasa verklaarde Jonas Mukamba, directeur van de oppermachtige diamantonderneming Miba, zich twee weken vóór de intocht van de rebellen bereid met Kabila samen te werken. Mukamba's opzet werkte niet, ondanks pleidooien bij de rebellen van prominente zakenlui in Kasa. Mukamba was sinds het begin van de jaren zestig een naaste medewerker van Mobutu. Met de diamantopbrengsten droeg hij, naar verluidt, de afgelopen maanden bij aan de kosten van Mobutu's behandeling voor prostaatkanker in Europa. Dát hebben de rebellen hem aangerekend, zijn ommezwaai naar Kabila ten spijt. De rebellen ontsloegen Mukamba, vlogen hem naar Goma en hij mag de stad niet meer verlaten.

(NRC Handelsblad / Buitenland, 16 april 1997)