De Tour de France was geen gevecht tussen de beste coureurs. Tussen Dublin en Parijs had een alternatief duel touwtrekken plaats. De Franse justitie trok aan het langste eind. Het cyclisme is nog lang niet overeind gekrabbeld.

Door onze redacteur JAAP BLOEMBERGEN

PARIJS, 3 AUG. De loden luchten in Parijs vormden gistermiddag een passend decor voor de afsluiting van de 85ste editie van de Tour de France. De meeste hoogwaardigheidsbekleders waren op vakantie. Enkele 'bobo's' trotseerden het sombere weer en applaudisseerden voor de olijke winnaar. Het uitgedunde peloton maakte er een aardige finale van. Maar niemand kon voorkomen dat de volgers in de karavaan met een kater achterbleven.

Het grootste wielerspektakel ter wereld is als een nachtkaars uitgegaan. Met een recordaantal afvallers (93) arriveerde het peloton (96 renners) in Parijs. Het bereiken van de Franse hoofdstad was nog steeds een knappe prestatie, maar van een heroïsche sfeer was in het geheel geen sprake. De renners haastten zich na afloop naar het vliegveld. Ze lieten de volgers in vertwijfeling achter. Hoe nu verder?

De 85ste editie van La Grande Boucle zal blijvend worden geassocieerd met list en bedrog. Bijna elke koersdag ging gepaard met verhalen over dopinggebruikers, dopinghandelaren en dopingverstrekkers. Feiten en geruchten werden flink door elkaar geschud. De details bleven aanvankelijk onbekend. Maar een ding was zeker: de Tour maakte een vrije val.

De Franse justitie speelde een onvervangbare rol bij de ontmaskering van renners, verzorgers, ploegleiders, ploegartsen. Zonder de aanhouding van de materiaalwagen van Festina was het grootste dopingschandaal in de wielergeschiedenis niet aan het licht gekomen. Verzorger Willy Voet van Festina bekende voor de Franse rechter dat iedereen betrokken was bij de handel in verboden middelen. Ploegleider Bruno Roussel en ploegarts Eric Ryckaert werden gearresteerd. Na de bekentenissen van Voet en Roussel werden de renners van Festina naar huis gestuurd. Ze hadden de Tour in diskrediet gebracht.

Het dossier-Festina heeft de Franse justitie op diverse sporen gezet. Het dopingnetwerk werd steeds doorzichtiger, naarmate meer verdachten als getuigen gingen optreden. Informatie van Voet leidde afgelopen week tot de aanhouding van de Italiaanse renner Rodolfo Massi. Il Farmacista wordt ervan verdacht nauw betrokken te zijn bij de grootscheepse handel in EPO en PfC, twee gevaarlijke dopingproducten die (nog) niet opspoorbaar zijn in de urine. Massi is in staat van beschuldiging gesteld.

Ploegarts Nicolas Terrados van Once is vermoedelijk ook betrokken bij het omvangrijke dopingcircuit. De Spaanse ploeg trok zich afgelopen week stilletjes terug, zogenaamd om principiële redenen wegens de slechte behandeling door de Franse justitie. Gezien de beschuldigingen aan het adres van Terrados lijkt Once eerder gevlucht voor de werkelijkheid. De hoofdsponsor is een blindenloterij in Spanje. Nog meer negatieve publiciteit zou er de goklust sterk verminderen.

Terwijl de Franse justitie het graafwerk in versneld tempo voortzette, koerste de karavaan schijnbaar ongestoord naar het zuiden. De prachtige wielerstrijd in de Pyreneeën leek een voorbode van een sportieve climax. Maar Pantani's triomftocht in de Alpen werd ondergesneeuwd door een nieuwe geruchtenstroom. Le dopage lag niet langer verborgen onder een walm van smeerolie en massagevet. Franse rechercheurs deden nog meer onaangekondigde invallen in hotels en materiaalwagens. Steeds meer ploegen trokken zich terug. De Tour wankelde op zijn grondvesten. De organisatie werd gisteren gered door de gong. Nog meer huiszoekingen en er zou geen enkele ploeg in Parijs zijn aangekomen.

Gedurende drie weken hebben de renners en de begeleiders elkaar beschermd tegenover de boze buitenwereld, die bestond uit juristen, rechercheurs en journalisten. Vanzelfsprekend waren sommige coureurs op de hoogte van de ongeoorloofde praktijken bij de tegenstanders. Maar ze hielden zich aan de omerta, de aloude zwijgplicht in het peloton. Pas in de laatste week klapten een paar renners uit de school, moegestreden als ze waren door alle roddel en achterklap. Bjarne Riis noemde Rodolfo Massi een drugsdealer. Alex Zülle vertelde dat de praktijken bij Festina ook bij Once voorkwamen.

In het Nederlandse kamp beweerde ploegleider Theo de Rooy van Rabobank vorige week dat hij een zuiver geweten heeft. Hij vertrouwt zijn ploegarts Geert Leinders. ,,Ik bemoei me niet met het contact tussen de renners en de dokter'', vertelde De Rooy. Maar hoort de hoofdverantwoordelijke persoon niet op de hoogte te zijn van de medische praktijken in een ploeg?

Een soortgelijke vraag is vaak gesteld aan ploegleider Cees Priem van TVM. Hij kon een grote groep ondervragers niet vertellen wie het pakketje met EPO in de materiaalwagen had verstopt. Gezien zijn langdurige verblijf in een Franse cel heeft Priem kennelijk nog steeds geen antwoord gegeven op deze prangende vraag. Nog minder dan De Rooy heeft hij kennis van de handelwijze van zijn ploegarts. De Russische dokter Andrei Michailov, die net als Priem in Reims wordt vastgehouden, kon zeven jaar ongestoord zijn gang gaan bij TVM.

De renners en begeleiders van TVM klaagden afgelopen week over de harde aanpak van de Franse recherche. Ze werden uit de douchecel getrokken en vervolgens in de politieauto's geduwd. Maar zolang niemand bij TVM kan uitleggen hoe de EPO in de materiaalwagen terechtkwam, heeft de rechter in Reims alle reden het onderzoek voort te zetten. De harde aanpak van de Franse justitie heeft geleid tot rancuneuze reacties. Veel buitenlandse renners overwegen nooit meer terug te keren op Franse wielergrond. Het dagblad Libération kwam zaterdag met een prikkelend commentaar. ,,Als de buitenlanders niet bij ons willen fietsen, wordt de Ronde van Frankrijk een Ronde voor de Fransen.'' De krant verbaast zich verder over de verdeeldheid in Europa aangaande het dopingvraagstuk. ,,We kunnen wel de handel in chocolade normaliseren, maar een overkoepelende rechtspraak is te veel gevraagd.''

Behalve een gezamenlijk Europees dopingbeleid zijn er meer gecompliceerde vraagstukken op te lossen. Zijn de bestuurders van de internationale wielerunie (UCI) in staat een ingekorte, overzichtelijke dopinglijst samen te stellen? De coureurs moeten kunnen herstellen van de zware inspanningen en dus worden toegestaan (ongevaarlijke) herstelproducten te gebruiken. En op welke manier kan worden voorkomen dat de renners gebruik maken van maskeringsmiddelen, die de dopingproducten onzichtbaar maken bij controles? Sinds de UCI in de jaren zestig is begonnen met dopingcontroles, liepen de controleurs achter de feiten aan. Telkens als een verboden middel kon worden opgespoord, ontdekten de doktoren en apothekers nieuwe producten die onvindbaar zijn bij urine-onderzoek. Mede daarom is de werkwijze van de Franse justitie een welkome aanvulling. Zij kan wat dopingcontroleurs niet kunnen: materiaalwagens aanhouden op de snelweg, kamers uitpluizen in het rennerskwartier.

Hoewel de timing van het justitiële onderzoek hem bijzonder slecht uitkwam, zag Tourdirecteur Jean-Marie Leblanc dit weekeinde ook nog een paar pluspunten. Hij sprak over de vuile ronde die de wielersport moet helpen schoonmaken. Leblanc was deze maand niet te benijden. Hij stuurde de Franse volksheld Richard Virenque voortijdig huiswaarts. Hij moest de commerciële belangen waarborgen en tegelijkertijd zo eerlijk en waardig mogelijk handelen.

Leblanc werd de laatste dagen alsmaar bleker. Hij vreesde een voortijdig einde van zijn evenement. Tot zijn grote opluchting waren er gisteren nog voldoende coureurs die Parijs binnenreden.