Op de grens tussen Zuid-Limburg en Luxemburg wonen Duitstalige Belgen. 'Hier is elk feest meteen internationaal.'

Hans Buddingh'

DE SLAGER in de Kirchstrasse heeft Schweineschnitzel in de aanbieding. De bladenwinkel prijst het Duitse magazine Der Spiegel aan met de slagzin 'Spiegel-leser wissen mehr'. De serveerster leest tussen het bedienen door het Duitse massablad Bild Zeitung. Eupen is een vriendelijk stadje met kromme, nagelschone straten, neergelegd in de zachtglooiende Oost-Belgische Eifel. De aanblik lijkt nog als eind jaren vijftig, toen veel Nederlanders hier hun eerste buitenlandse vakantiegeluk smaakten.

In een beetje statig pand tegenover de roomse kerk huist de minister-president van de Deutschsprachige Gemeinschaft. Voor de deur wapperen de Belgische en de regionale vlag. Minister-president Karl-Heinz Lambertz, een welvarend ogende veertiger, is de hoogste bestuurder van zeventigduizend Duitstalige Belgen. ,,Het maakt geen verschil of je nu voor een miljoen mensen of voor zeventigduizend mensen een decreet moet maken'', zegt hij in zijn niet overdreven ruime werkkamer. Lambertz voert een driekoppig kabinet aan, dat verantwoording aflegt aan de gekozen Rat der Deutschsprachigen Gemeinschaft.

Hoe Belgisch voelen de Ost-Belgier zich eigenlijk? ,,De Duitstaligen worden vaak de enige Belgen genoemd die er nog zijn'', zegt de minister-president met een mengeling van scherts en ernst.

De langerekte grensstrook tussen Zuid-Limburg en Luxemburg heeft een veelbewogen geschiedenis. Na de nederlaag van Napoleon en het Weense Congres van 1815 kwam het gebied bij het Pruisisch geworden Rijnland. Een minigebied rond Kelmis kwam wegens rijke mineraalvoorkomens (galmei) eerst onder Nederlands-Pruisisch en na 1830 onder Belgisch-Pruisisch dubbelbestuur.

In de Eerste Wereldoorlog vochten de grensbewoners aan Duitse kant. Krachtens het Verdrag van Versailles werd de grensstrook na de oorlog onder autoritair Belgisch bestuur gesteld. Pro-Duitse bewegingen protesteerden tegen het verdrag, dat als een dictaat werd ervaren. Onderhandelingen tussen België en Duitsland over de overdracht van het gebied voor 200 miljoen goudmark mislukten door fel verzet van Frankrijk.

In de jaren dertig groeide de kloof tussen pro-Belgische en pro-Duitse groepen, waaronder het nationaal-socialistische Heimattreue Front. Het net opgerichte (en nu nog verschijnende) dagblad Grenz-Echo vormde de tegenpool voor pro-Duitse media. Na de Duitse inval op 10 mei 1940 werd het hele gebied bij Duitsland ingelijfd. Dat leidde na de oorlog soms tot onrechtvaardigheden bij zuiveringscampagnes. ,,De grootvader van mijn vrouw werkte bij de Belgische spoorwegen. Hij kwam [door de inlijving, red.] automatisch in dienst van de Duitse Reichsbahn. Toch werd hij na de oorlog net zo behandeld als Vlaamse collaborateurs'', zegt directeur Hans Engels van de regionale Belgische Rundfunk (BRF).

Door de taal- en staatshervormingen vanaf de jaren zestig, die allereerst waren bedoeld om de Vlaams-Waalse problemen op te lossen, kreeg ook Duitstalig België autonome bevoegdheden. Dit droeg ertoe bij dat ressentimenten bij sommigen over de oorlogsperiode stilaan verdwenen. Wat zou er in de Deutschsprachige Gemeinschaft zijn gebeurd zonder de gedeeltelijke autonomie? Lambertz vindt het moeilijk er iets zinnigs over te zeggen. ,,Men kan zich er veel bij voorstellen.'' Maar het lijdt volgens Lambertz geen twijfel dat de Duitstaligen ,,zich definitief met België verbonden voelen''.

De economie van het Duitstalige Belgische gebied heeft zich gunstig ontwikkeld. De werkloosheid stond vorig jaar op 4,8 procent, tegen 8,2 procent in Vlaanderen en 18 procent in Wallonië. Het lage cijfer wordt deels verklaard door wegtrekkende jongeren en tienduizend Duitstalige forensen, van wie de helft in Duitsland werkt. Tegelijk hebben 4.500 Waalse forensen een baan in het Duitstalige gebied. En de banengroei was er de laatste kwart eeuw drie keer zo hoog als in heel België. De minister-president benut zijn goede contacten in het Oost-Duitse Brandenburg en Potsdam zelfs om er vaklieden te werven.

De Duitstalige regio heeft een traditie van kleine en middelgrote familiebedrijven in sectoren als bouw, metaalverwerking, chemie en voedingsmiddelen. ,,En we hebben een hoog exportaandeel, want Duitsland is voor ons een thuismarkt'', zegt directeur Volker Klinges van de Kamer van Koophandel. Duitstalig België afficheert zich als Grenzland ohne Grenzen en doet dan ook actief mee aan de Euroregio met Aken en Maastricht.

,,Hier is elk feest meteen internationaal'', aldus Hans Engels van de Belgische Rundfunk. Zijn lokale radio-omroep - binnenkort ook tv - brengt de Euroregio elke dag in praktijk door nieuwsuitwisselingen met Omroep Limburg, de WDR in Duitsland en Vlaamse en Waalse zenders. De paar uur per week met Duitse schlagers mag zich verheugen in grensoverschrijdende populariteit.

Voor de rest van België is de Deutschsprachige Gemeinschaft ondanks de bescheiden afstand ver weg. ,,Zakenlieden rijden vanuit Brussel in één dag heen en weer naar Arlon bij Luxemburg. Maar hier vragen ze een hotel te reserveren'', zegt Volker Klinges van de Kamer van Koophandel. Toch is de BRF tot ver in Vlaanderen nog te horen. Onlangs klonk tussen Luik en Leuven een lied van Herman van Veens Duitstalige cd. ,,Toller Musik, toller Tekst'', zei de omroeper.

NRC Webpagina's
6 APRIL 2000

Vlaams

Duits