Dossier Oostenrijk

Nieuws

Regeringsformatie

Buitenlandse reacties

Documenten

Links

De Europese top in het Portugese Feira speelden de kwestie-Oostenrijk en het vraagstuk van de belasting op spaartegoeden een rol. Daarbij liepen ze op vreemde wijze dwars door elkaar heen.

Door onze correspondent BEN VAN DER VELDEN

SANTA MARIA DA FEIRA, 21 JUNI. Van zondagavond zeven uur tot gistermiddag half drie duurde het gevecht. Toen concludeerde de Portugese premier Guterres als voorzitter van de Europese Unie tevreden: "Er zijn geen winnaars of verliezers". Er was een resultaat, maar dat had een hoog mysterieus gehalte. Premier Kok noemde het "een smal bruggetje met een ongewis vervolg waarvan het positieve eindresultaat nog allerminst vaststaat". Toch was ook hij tevreden, omdat "het uitblijven van een resultaat een ongunstig effect zou hebben gehad op het beeld van Europa bij de financiële wereld".

Op de topbijeenkomst van Europese regeringsleiders de afgelopen dagen in het Portugese Santa Maria da Feira - met in een zijkamer de ministers van Financiën van de vijftien lidstaten van de Europese Unie - speelden twee zaken dwars door elkaar. Aan de ene kant was er de kwestie-Oostenrijk. De Oostenrijkse kanselier Schüssel was vastbesloten om naar Oostenrijk terug te keren met de boodschap dat hij de andere EU-lidstaten had overtuigd dat er een gesprek moet komen over beëindiging van de sancties tegen zijn coalitie van christen- democraten en extreem-rechts. Hoewel al zijn collega's beweerden dat de kwestie van de sancties niet aan de orde was geweest, zei een tevreden Schüssel gistermiddag dat de EU getoond had nu "een vertrouwensgemeenschap" te zijn waarin men "van zwijgen op dialoog is overgegaan". Hij zag een stap in de richting van de door hem gewenste "dialoog".

Aan de andere kant was er al sinds 1997 slepende streven van de EU- lidstaten naar een akkoord over belasting op rente over spaartegoeden. Het was tevoren duidelijk dat men het niet eens zou worden over de invoering van een belastingsysteem binnen afzienbare termijn. Het is bij de EU niet gebruikelijk is om te erkennen dat iets is mislukt. Daarom moest er onderhandeld worden over een formule die de schijn zou wekken dat er iets was bereikt.

Dat is, na veel gezwoeg, aardig gelukt, mede dankzij het behendige manoeuvreren van de Luxemburgse premier en minister van Financiën, Juncker. Luxemburg kan volgens het bereikte compromis het bankgeheim handhaven zolang Zwitserland dat ook doet. Het heeft bovendien de handen vrij gehouden voor onderhandelingen over de hoogte van een bronbelasting op rente. De kettingrokende Juncker straalde van tevredenheid.

Zelfs de Oostenrijkse minister van Financiën Grasser, die tot de extreem-rechtse FPÖ behoort, kon zich maandagavond in de na moeizame onderhandelingen bereikte overeenstemming vinden. Maar toen kwam kanselier Schüssel. Ooggetuigen beschreven achteraf dat de twee fors tegen elkaar tekeer gingen. Grasser dreigde Schüssels strategie te doorkruisen om zich als overwinnaar in Wenen te presenteren. De minister van Financiën zwichtte en toen sprak Oostenrijk een veto uit over het akkoord.

Toen lag de kwestie op het bord van de Europese regeringsleiders, die hun tijd in Santa Maria da Feira tot op dat ogenblik hadden verdaan met het bekrachtigen van al tevoren door de EU-ministers van Buitenlandse Zaken bereikte overeenstemmingen. Daartoe behoorde de oprichting van een EU-politiemacht van vijfduizend man voor internationale inzet met ingang van 2003, waarmee ook Nederland hartelijk instemde hoewel premier Kok toegaf nog niet te weten waar de politiemannen vandaan moeten komen. De EU is op dit ogenblik niet in staat om de benodigde politie te leveren voor Kosovo.

Bij de regeringsleiders werd alleen over de fiscale problemen van Oostenrijk gesproken, zeiden de aanwezigen achteraf. "Geen woord is aan sancties gewijd", zei premier Kok. "De sancties zijn niet besproken", zei de Franse president Chirac. Toch besloot de Oostenrijkse kanselier Schüssel gistermiddag, nadat de Europese top zich anderhalf uur langer had voortgesleept dan was gepland, het veto van zijn land in te trekken. Waarom? Aan het Oostenrijkse bezwaar dat over negen jaar het bankgeheim mogelijk verdwijnt, was niet tegemoet gekomen. In de compromistekst staat dat alleen het bankgeheim voor niet-ingezetenen moet worden afgeschaft. Niets bijzonders, omdat de hele belastingkwestie alleen maar bedoeld was om een einde te maken aan de ontduiking van belastingen door spaargeld onder te brengen in een ander land dan waar inkomstenbelasting wordt betaald. In de tekst stond ook de erkenning dat het opheffen van het bankgeheim voor uitsluitend niet-ingezetenen in Oostenrijk een grondwetswijziging vergt, waarvoor een gekwalificeerde meerderheid (en dus medewerking van de oppositie) nodig is. Het was ongeveer dezelfde tekst als waarmee minister van Financiën Grasser al had ingestemd.

Plotseling stopten in de wandelgangen sombere voorspellingen als die van een Finse diplomaat, die zeker wist dat Oostenrijk uit ergernis over de sancties de komende tijd met meer veto's EU-besluitvorming zou gaan tegenhouden. Chirac zei dat de plotselinge inschikkelijkheid van Oostenrijk niets aan de politieke situatie had veranderd en niets te maken had met een initiatief dat de Portugese premier Guterres had aangekondigd om nog voor het begin van het Franse voorzitterschap van de EU in juli een uitweg uit het probleem van de sancties te vinden.

Oorspronkelijk had Guterres voorgesteld de sancties in te trekken als Oostenrijk een half jaar een speciaal toezicht op handhaving van de mensenrechten had aanvaard. Dat had Schüssel afgewezen. Hij wilde wel de benoeming van drie "wijzen" aanvaarden die een uitweg uit het sanctieprobleem moesten zoeken. Volgens diplomaten wil Guterres met dit voorstel in de laatste dagen van het Portugese voorzitterschap de veertien EU-leden langsgaan, waarvan de regeringsleiders gisteren zeiden dat zij niet over de sancties tegen Wenen hebben gesproken.