Dossier Oost-Timor

Nieuws

VN-Interventie

Crisis

Achtergrond

Links

Gisteren kwamen in Darwin opnieuw vluchtelingen uit Oost-Timor aan. Getuigen uit de hel.

Door een onzer redacteuren

ROTTERDAM, 11 SEPT. Volgens de Oost-Timorese bisschop Carlos Belo is Oost-Timor deze week het toneel geweest van een regelrechte volkerenmoord. "Als Xanana Gusmão (de dinsdag in Jakarta vrijgelaten onafhankelijkheidsleider) in Oost-Timor aankomt als president, zal hij slechts bomen, planten, stenen en dieren aantreffen. Hij zal er geen Timorezen meer zien", aldus de bisschop.

Uit de getuigenissen van lokale en buitenlandse medewerkers van de Verenigde Naties en hulpverleners die gisteren in de Noord-Australische stad Darwin aankwamen, komt een beeld naar voren van dood en verderf, van moordpartijen, brandstichtingen en plunderingen. De vluchtelingen vertellen over de doodsangst die ze hebben uitgestaan, over hun verdriet over vermoorde familieleden en kennissen en over hun wanhoop over het lot van vermisten. " Mijn ouders, mijn zusters en mijn broers, ik weet niet wat er van hen is geworden. Het breekt mijn hart", zei de 26-jarige Sebastiao Guterres op het vliegveld van Darwin. De verhalen van de vluchtelingen en van uitgeweken hulpverleners bevestigen de indruk dat op grote schaal aanhangers van ofhankelijkheid zijn geëxecuteerd door pro-Indonesische milities en soldaten, zei de al eerder deze week naar Darwin overgekomen woordvoerder van de VN-missie in Oost-Timor, David Wimhurst. Hij sprak gisteren over "een golf van geweld". En, zei hij ook: "We hebben geen idee over het aantal (slachtoffers)."

Ook bisschop Belo weet niet hoeveel slachtoffers zijn gevallen, maar duidelijk is volgens hem wel dat gesproken kan worden van "genocide" - een term die ook wordt gebruikt door het Vaticaan. De volkerenmoord betreft volgens Belo niet alleen burgers die onafhankelijkheid nastreven, maar ook burgers die bij het referendum over de toekomst van Oost-Timor voor het Indonesische voorstel van verregaande autonomie hebben gestemd. "We kunnen bevestigen dat er een genocide gaande is, een zuivering van dorpen en steden van alle inwoners die voor onafhankelijkheid of autonomie zijn. Ik weet niet wat de strategie van de Indonesiërs is."

De winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede sprak deze woorden nadat hij gistermiddag was aangekomen op de luchthaven van de Portugese hoofdstad Lissabon. Begin deze week werd het huis van de bisschop in Dili, de hoofdstad van Oost-Timor, aangevallen en in brand gestoken. Hij vluchtte, eerst naar Baucau en vandaar naar Darwin. Tienduizenden mensen, onder wie president Jorge Sampaio en premier Antonio Guterres, verwelkomden hem gisteren toen hij in Portugal aankwam, de vroegere kolonisator van Oost-Timor. Ze wuifden met witte zakdoeken langs de route die Belo volgde naar een kerk in de stad, waar hij een korte gebedsdienst leidde. "Mijn ziel doet pijn om Oost-Timor in deze dramatische situatie te zien", zei hij geëmotioneerd. Maar, hield hij de aanwezigen ook voor: "De hoop is altijd sterker dan de schaduw van onrechtvaardigheid."

Uit de ogen van de Oost-Timorese vluchtelingen, het VN-personeel en de buitenlandse hulpverleners die nu een veilig heenkomen hebben gevonden, spreekt vooral wanhoop. "We hebben het gevoel dat we uit de hel zijn gekomen. Het is moeilijk om uit te leggen wat er is gebeurd, het gaat het menselijk verstand te boven", zei een VN-werker. De honderden mensen die gisteren in Darwin aankwamen, waren door de Australische luchtmacht geëvacueerd uit Dili. In het VN-hoofdkwartier in die plaats, dat dagenlang werd belegerd door pro-Indonesische strijders en waar 2.000 Timorezen naar toe waren gevlucht, is nog een staf van ongeveer 80 VN-functionarissen achtergebleven. Hun blijvende aanwezigheid is symbolisch, maar misschien ook een garantie dat de plekken in Dili waar zich nog vluchtelingen schuil houden, niet worden aangevallen. De bedoeling is dat de achtergebleven vluchtelingen worden overgebracht naar Dare, een stad in de buurt van Dili. Volgens de Indonesische autoriteiten is de rust nu vrijwel teruggekeerd. Maar de ooggetuigen in Darwin vertellen een ander verhaal. Zelfs gisteren, tijdens de evacuatie, werd het konvooi van de VN beschoten, werden vernielingen aangericht rond het terrein van de VN-missie en keken Indonesische soldaten opnieuw passief toe. Phil Morrison, soldaat uit Nieuw Zeeland, vertelde tegenover het persbureau Reuters dat veel VN- medewerkers in Dili wilden blijven om de vluchtelingen niet in de steek te laten. " Het is geen prettig gevoel om weg te moeten gaan en de mensen achter te laten in de situatie waarin ze verkeren."

Volgens de Australische krant Sydney Morning Herald is Dili een vrijwel lege stad geworden. De afgelopen vijf dagen zijn 70.000 mensen verdwenen, gevlucht voor het geweld of omgebracht. Twee dagen geleden liep de vrouw van Isa Bradridge in het stationsgebouw van Ballina, op zoek naar een toilet. Ze wierp een blik in een ruimte, waarvan ze wist dat die ooit was gebruikt als martelkamer voor politieke gevangenen. "Mijn vrouw vertelde dat ze lichamen zag. Duizenden. Ze lagen opgestapeld tot aan het plafond toe. Ik weet dat het moeilijk te geloven is, maar het is absoluut waar. Mijn vrouw zag armen en benen en bloed", tekende de krant gisteren op uit de mond van Bradridge na zijn aankomst in Darwin.