Door onze redacteuren MARCEL HAENEN en
TOM-JAN MEEUS
DEN HAAG, 26 JAN. Het college van procureurs-generaal heeft de hele top van het openbaar ministerie gemobiliseerd uit woede over de wijze waarop men zich door minister Sorgdrager (Justitie) behandeld voelt in de kwestie rond procureur-generaal Steenhuis.

Alle twintig hoofdofficieren van justitie en de vijf plaatsvervangend procureurs-generaal (die leiding geven aan de parketten van het hof) zijn vanmiddag in Utrecht bijeengekomen voor spoedberaad. De procureurs-generaal Docters van Leeuwen, Blok, Ficq en Steenhuis hebben gisteren na urenlang beraad in Den Haag een vertrouwelijke brief gestuurd naar de top van het OM waarin ze uitleggen dat Sorgdrager willens en wetens en ,,in strijd met de feitelijke gang van zaken'' het beeld naar buiten heeft gebracht dat de PG's ,,muiterij'' zouden hebben overwogen tegen 'hun' minister. De fractieleiders van PvdA, D66 en VVD voerden afgelopen weekeinde de druk bij Sorgdrager op om maatregelen tegen de PG's te nemen. PvdA en D66 richten zich op Docters van Leeuwen. De VVD suggereerde dat de positie van het voltallige college van PG's in het geding is. Premier Kok verweet de PG's vrijdag ,,kinderachtig en onvolwassen gedrag''.

Politici van alle 'paarse' fracties spraken zich dit weekeinde zeer negatief uit over de PG's. Wallage (PvdA) zei zondag dat het college zich te weinig rekenschap geeft van het politieke gezag. ,,Alsof er weinig is tussen hen en de hemel'', zei hij. Bolkestein noemde het conflict tussen Sorgdrager en de PG's onduldbaar. ,,De gezagsverhoudingen op het ministerie zijn zoek.'' Het ziet er echter naar uit dat het OM, gesteund door de rechters, verenigd in de belangenvereniging NVvR (Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak), zich en bloc tegen de minister en de Tweede Kamer keren. ,,Het OM is verbijsterd over de procedure die Sorgdrager volgt en de reactie van minister-president Kok. We hopen maar dat Kok verkeerd geïnformeerd is'', aldus een van de leden van het OM die vanmiddag in Utrecht ging vergaderen. ,,Het staat voor mij vast dat de minister de premier onjuist heeft ingelicht'', aldus een hoofdofficier van justitie. ,,De minister wil blijkbaar oorlog. Die kan ze krijgen. Het college heeft een ijzersterke positie in het OM.'' Hij sprak de verwachting uit dat een ruime meerderheid van het OM zich achter de handelwijze van het college zal scharen. Of ook steun wordt uitgesproken aan de handelwijze van Steenhuis is minder zeker.

Binnen het OM wordt er op gewezen dat het onzinnig is dat Blok en Ficq vanuit het departement worden afgeschilderd als muiters omdat zij door hun jarenlange staat van dienst ,,een keurige reputatie van integer en magistratelijk'' hebben opgebouwd. ,,Het zijn geen wildebrassen die zo maar met een kort geding tegen de minister dreigen'', aldus een topman van het OM.

In de gisteren verzonden brief schrijven de PG's dat ze afgelopen donderdagmiddag overvallen werden door mededelingen van de secretaris-generaal van justitie, Borghouts. Hij liet Docters telefonisch weten dat het onderzoek van Dolman over vermeende belangenverstrengeling bij nevenfuncties van Steenhuis ,,niet een geruststellende uitkomst had; het was ernstiger''.

De top van het OM zegt in het geheel niet te begrijpen waarom de politiek nu opeens zo fel uithaalt naar de hoogste vertegenwoordigers van het openbaar ministerie. Steenhuis wist toen dat de minister hem vermoedelijk van zijn functie wilde ontheffen en kreeg maar anderhalf uur de tijd om het rapport te lezen voorafgaande aan een gesprek met Sorgdrager. ,,De heer Steenhuis stond aldus oog in oog met het gegeven dat hij hooguit anderhalf uur de tijd zou krijgen voor kennisneming van een rapport dat hij nog niet kende maar kennelijk ernstige uitkomsten bevatte, alsmede voor beraad en juridisch advies over zijn rechtspositie bij een oordeel dat hij nog niet kende maar dat naar buiten gebracht zou worden. Daarom besloot Steenhuis een voorlopige voorziening te laten voorbereiden'', aldus Docters van Leeuwen. Een voorlopige voorziening is een bestuursrechtelijke versie van een kort geding.

Docters schrijft overdonderd te zijn door Borghouts, die hem liet weten dat de pers donderdagavond voor de deur van het departement op de loer lag om de ,,muiterij'' te verslaan terwijl de PG's naar eigen zeggen keurig overleg voerden over ,,een rechtspositionele aangelegenheid''. Dat alle PG's aanwezig waren, komt volgens Docters omdat Ficq (Amsterdam) en Blok (Den Bosch) ,,op de dag dat zijn adviseurschap bekend werd Steenhuis hadden duidelijk gemaakt dat van verdere samenwerking in het College alleen sprake zou kunnen zijn indien uit het (..) onderzoek niet zou blijken van op daadwerkelijke belangenverstrengeling wijzende feiten''. Docters spreekt in zijn brief de hoop uit dat Sorgdrager zijn lezing van de feiten in haar oordeel wil betrekken. Een hoofdofficier wees er op dat Sorgdrager een ,,crisismanagement uit het jaar nul'' hanteert. ,,Zij heeft het vuurtje zelf aangestoken door in de Kamer te roepen dat haar de oren van het hoofd vielen. Als ik de brief van Docters nu lees, vallen mij de schoenen uit. Deze minister is blijkbaar niet eens in staat eenvoudig hoor- en wederhoor toe te passen.'' Binnen het OM lijkt iedereen het erover eens dat de PG's procedureel onfatsoenlijk zijn behandeld door Sorgdrager. Er wordt echter een onderscheid gemaakt voor wat betreft het oordeel over het handelen van Steenhuis als PG in het onderzoek naar de toedracht van de rellen in Groningen. Sommige officieren van justitie vinden dat Steenhuis de schijn van belangenverstrengeling niet heeft kunnen wegnemen.