Dossier Desert Fox

Nieuws

Achtergrond

Documenten

Irak hangt vol met portretten van president Saddam Hussein. De Kunstacademie van Bagdad neemt er jaarlijks zo'n vijfduizend voor haar rekening. De Leider is er in de varianten wijs, dapper, streng en joviaal. Een ontmoeting met de artiesten.

Door KEES VAN DAM

BAGDAD, 22 DEC. Venetië heeft kanalen, New York wolkenkrabbers en Bagdad betonnen schuttingen. Kilometerslange grauwe muren vormen het meest in het oog springende decor in de Iraakse hoofdstad. Achter één ervan, langs een stoffig weggetje in een buitenwijk, ligt één van de oude paleizen van wijlen koning Faisal. Daarin is nu de Kunstacademie van Bagdad gevestigd. Wie hier de poort doorgaat, betreedt een andere wereld. Dat is althans de eerste indruk, ondanks de weer nadrukkelijk aanwezige begeleider van het ministerie van Cultuur en Informatie. Even lijkt het Bagdad van Ali Baba en zijn veertig rovers ver weg. Hier geen militairen en geheime dienst, maar jonge mensen en een ongedwongen sfeer. Studenten met lachende gezichten en heldere ogen die vitaliteit uitstralen. De jonge mannen dragen stoere, leren jacks. Slechts een enkele vrouw draagt een hoofddoek. Een studente loopt langs. Ze is mooi opgemaakt en heeft lang, loshangend haar tot haar middel. Een andere studente draagt een wikkelrok met een zijsplit tot aan de knie. Een duizelingwekkende hoogte in dit islamitische land. Er wordt volop geflirt, maar zomaar praten met de jonge kunstenaars is verboden, want ons bezoek heeft ook een officieel doel. We zoeken de plek waar de portretten worden gemaakt van Saddam Hussein, die op bijna elke straathoek van Bagdad te zien zijn. Die de gevels van elk regeringsgebouw sieren. Saddam als staatsman in een presidentieel pak, als wijze leider met een weegschaal en een zwaard. Als militair. Als jager. Soms met een joviale glimlach onder de snor, soms met een heel strenge blik. Wie zijn de mensen die al die portretten maken? In het kantoor van de directeur van de Kunstacademie hangt een zelfportret van Faki Hassan. Die was tot zijn dood in 1990 in zijn eentje verantwoordelijk voor 85 procent van de Saddam Husseinportretten in Irak. Maar de wereld en het Iraakse volk hoeven niet te wanhopen. De studenten van de Kunstacademie van Bagdad hebben de fakkel overgenomen. In een atelier wordt aan twee doeken gewerkt. Ze zijn bijna klaar. Saddam in een grijs pak en met een paarse stropdas en Saddam in militair tenue. Zo'n vier- vijfduizend portretten van hun grote leider maken de studenten elk jaar. Het is rond het middaguur en één student heeft er al drie Saddams op zitten. Het ministerie van Cultuur en Informatie heeft een interview geregeld met een van de jonge kunstenaars. Opmerkelijk: hij spreekt Engels. De antwoorden komen er uit alsof ze uit het hoofd zijn geleerd. Voor deze artiest is Saddam Hussein schilderen zijn bijdrage aan de nationale zaak, zijn teken van loyaliteit aan de president. ,,Meneer de president is een voorbeeld van onze beschaving en cultuur. Van de oudheid tot nu. Hij heeft ons geleerd effectiever te zijn. Stelt ons in staat de grote problemen van het leven op te lossen. Daarom wil ik ook niet betaald worden voor dit werk. Wij steunen de president. Wij houden van hem. Hij is een voorbeeld voor Irak. Een voorbeeld voor ons allemaal.''

Volgens de student heeft Saddam op elk doek een andere uitstraling: kracht, doorzettingsvermogen, vastberadenheid en moed en nog heel wat andere positieve karaktertrekken. ,,Als ik meneer de president moedig wil schilderen, geef ik de ogen een extra sterke lijn en op de wangen doe ik wat extra rood.'' De student betreurt het overigens dat de exportmarkt niet meer zo goed is.

Kunstenaars stellen zich doorgaans kritisch op ten opzichte van de gevestigde orde. Geven een maatschappij kleur, dringen aan op vernieuwing. Maar niet hier in Bagdad, onder het oog van de begeleider van het ministerie. Welke rol zullen de kunstenaars van Irak in de toekomst spelen? Kunnen zij iets doen aan de huidige problemen in Irak? ,,Onze rol in de maatschappij is het lijden van het Iraakse volk proberen te verminderen door te schilderen. Maar wij zijn zelf ook het slachtoffer van de economische blokkade. Kijk naar mijn palet. We kunnen nauwelijks aan goede verf komen. Nogmaals, wij willen met onze schilderijen van de president het Iraakse volk de kracht geven de huidige problemen het hoofd te bieden.'' En dat is het dan. Het interview is voorbij. Buiten het atelier staan inmiddels tóch weer twee leden van de geheime dienst. Saddam Hussein is overal in Irak. Bagdad (Foto AP)