Dossier Desert Fox

Nieuws

Achtergrond

Documenten

Door onze redacteur MICHAEL STEIN
AMSTERDAM, 21 DEC. De Iraakse pers ziet Saddam Hussein opnieuw zegevieren. Maar in werkelijkheid heeft hij weinig reden voor vreugde, vooral nu Iran zich nu aan de zijde van de VS schaart.

'Er zijn nu grote kansen voor jullie'

'Ik geloofde mijn oren niet'

De Iraakse media meldden gisteren de 'nieuwe overwinning' die hun president had geboekt. En zij herhaalden wat hun vice-president had verkondigd: dat 'de spionagecommissie' niet meer zal worden toegelaten - oftewel UNSCOM, de Speciale Commissie van de VN voor de Ontwapening van Irak. Bijna net zo opgetogen toonden zich de Amerikaanse president Clinton en de Britse premier Tony Blair over de successen in hun mini-oorlog tegen Irak.

Beide beoordelingen waren even voorspelbaar als waar. President Saddam Hussein en zijn regime hebben de zware bombardementen overleefd, die in de islamitische wereld, door Rusland en zelfs door vele commentatoren in het Westen als 'immoreel', 'barbaars' en 'pure agressie' worden geklassificeerd. Dat is een buitenlands-politieke overwinning voor Saddam.

Maar in zijn binnenlandse beschermingsschild zijn grote gaten gevallen, die hij moeilijk zal kunnen dichten. De bommen en kruisraketten troffen niet zozeer Saddams wapens voor massavernietiging of zijn vermogen om die te fabriceren, als wel de Republikeinse Garde (ter bescherming van het regime), de Speciale Republikeinse Garde (ter bescherming van Saddam en zijn clan), het Speciale Veiligheidsapparaat (ter bescherming van Saddam en zijn massavernietigingswapens) en de Iraakse tankdivisies. Daarmee wordt het voor zijn binnenlandse vijanden gemakkelijker om hem in de toekomst aan te vallen.

Naar buiten toe toont het regime in Bagdad zich zowel overwinnaar als slachtoffer. Saddam verkondigde gisteren in een radiotoespraak dat ,,de crisis de Arabische wereld heeft doen ontwaken''. Maar Nizar Hamdoon, zijn ambassadeur bij de VN, sprak over ,,duizenden gedode en gewonde burgers'', terwijl de Iraakse regering in het binnenland slechts ,,tientallen doden'' rapporteerde.

Het is duidelijk dat de schade veel groter is dan de Iraakse overheid wil laten weten. Daarom mochten de buitenlandse journalisten gisteren verschillende wijken van Bagdad niet bezoeken en in de zuidelijke havenstad Basra alleen een getroffen telefooncentrale bezichtigen.

Uiteindelijk heeft Saddam weinig reden tot vreugde. Het is moeilijk voor hem om zijn elitetroepen, die hij zo hard nodig heeft, snel weer op volle kracht te krijgen. Zijn aanhangers zijn een stuk onzekerder geworden en zijn talloze vijanden in het binnenland wachten het moment af om toe te slaan. Bovendien hebben Clinton en Blair aangekondigd dat zij de oorlog tegen Saddam slechts hebben onderbroken en die op elk gewenst moment zullen hervatten. Daarvoor brengen de Amerikanen nu alvast nieuwe versterkingen naar de Golf.

Nog gevaarlijker voor Saddam is dat de Islamitische Republiek Iran de Iraaks-shi'itische oppositie aanmoedigt om met de Amerikanen samen te werken. Officieel veroordeelt Iran zeer scherp de Amerikaans-Britse bombardementen. Maar achter de schermen ziet de werkelijkheid er anders uit. Zo bracht Seyyed Mohammadi vorige week een bezoek aan Londen. Hij beheert het Irak-dossier in het bureau van Ali Khamenei, de Opperste Leider van Iran. Hij voerde overleg met zowel de Britse onderminister van Buitenlandse Zaken, Derek Fatchett, als met diverse Iraakse oppositiegroepen. Volgens een van zijn gesprekspartners liet hij zich positief uit over de bombardementen en zei hij: ,,Er zijn nu grote kansen voor jullie. Laat ze niet lopen.''

Dat advies is zeer opmerkelijk, gezien Khameneis publieke vijandschap tegen hen die zijns inziens door 'de Grote Satan' - Amerika - worden beinvloed. Hij en zijn conservatieve aanhangers gaan ervan uit dat die Satan ,,op het internationale vlak zijn dictatuur probeert te vestigen''. Een andere shi'itische gesprekspartner van Mohammadi toonde zich verrast over diens openheid. ,,Ik geloofde mijn oren niet. Vergeet niet dat Iraniers buitengewoon wantrouwend zijn. Als je ze in verwarring wilt brengen, moet je hun de waarheid vertellen.''

De belangrijkste shi'itische oppositiepartij, de Opperste Raad van de Islamitische Revolutie in Irak, deed hetzelfde als zijn beschermheer Iran. De Raad veroordeelde publiekelijk de Amerikaanse bombardementen, maar verzocht intussen wel de Amerikanen het derde Iraakse legerkorps bij Basra en het vierde legerkorps bij Amara te bombarderen. Hetwelk gebeurde.

Want ook van Amerikaanse zijde is er nu de bereidheid om met zowel Iran als met de shi'itische oppositie in Irak iets moois te beginnen. Zo riep Martin Indyk, de Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken voor het Midden-Oosten, de Iraniers op om met de VS tegen Irak samen te werken. Dat is een revolutionaire koerswijziging. Tot dusver was het Amerikaanse standaardpolitiek de shi'ieten uit te sluiten, bang als men in Washington was om Iraks Arabische buren - en met name Saoedi-Arabie - voor het hoofd te stoten. Zij wilden immers koste wat het kost een sunnitisch bewind in Bagdad.

Maar Saoedi-Arabie staat niet langer zo afwijzend als voorheen tegenover Iran en de Iraakse shi'ieten. Want Saoedi-Arabie voelt zich meer dan ooit bedreigd door Saddam, nu deze zijn massavernietigingswapens maar niet opgeeft. Saoedi-Arabie en Koeweit waren de afgelopen week de enige Arabische landen, die - weliswaar met pijn en diepe zorg over het lot van hun Arabische broeders in Irak - zich niet ontevreden toonden over de Amerikaans-Britse aanvallen.

Daarentegen is vrijwel de hele Iraakse oppositie erg boos. ,,Wie zich beperkt tot vier nachten bombarderen, krijgt alleen beperkte resultaten'', zegt een oppositieleider. ,,Clinton reageerde overhaast op het negatieve rapport van Butler, de chef van UNSCOM. Politiek gezien kwam die actie te laat. Vorige maand hadden de Amerikanen veel meer steun van de wereld gekregen. Je kunt ook zeggen dat de actie te vroeg kwam, omdat wij er niet bij werden betrokken, ook al hebben wij nu voortdurend contact met zowel de Amerikaanse als Britse regering.''

Een andere oppositieleider verdenkt het Pentagon en de CIA ervan dat die nog steeds de oppositie verre willen houden van de pogingen om met Saddam af te rekenen. ,,Ze moeten nu toch eindelijk beseffen dat Saddam bijna immuun is voor een militaire staatsgreep. Een militaire actie zonder een politiek plan is contraproductief. Maar ze vinden het gewoon erg onplezierig als anderen met een zeer beperkt budget het karwei zouden klaren. Dat komt hun niet uit.''

Toch wijst alles erop dat de regering-Clinton tegen heug en meug haar weerzin tegen de Iraakse oppositie overwint. Een paar weken geleden formuleerde het State Department de nieuwe Amerikaanse politiek tegenover Irak als een van containment with replacement - dat wil zeggen Saddam in bedwang houden en hem op termijn vervangen. Maar als op korte termijn geen Iraakse generaal Saddam vervangt, heeft Washington de oppositie nodig - zeker nu UNSCOM niet langer in Irak kan functioneren. ,,UNSCOM moest Irak ontwapenen. In plaats daarvan heeft Irak UNSCOM ontwapend'', zei president Clinton vorige maand. Hij lijkt zich nu, blijkens zijn uitspraken van dit weekeinde, bij de dood van UNSCOM neer te leggen: hij eist niet langer de terugkeer van UNSCOM, maar ,,verwelkomt'' die.

Vandaar de Amerikaans-Iraanse toenadering inzake Irak. Want waarschijnlijk beginnen de shi'ieten in het zuiden van Irak de komende opstand. Daar hebben voortdurend kleine schermutselingen plaats. Als de shi'ieten dankzij steun van zowel de VS als Iran ook maar enig succes boeken, zullen de Koerden in het noorden hun voorbeeld volgen. Dat staat vast. Wat er daarna gebeurt, is onzeker.

De mogelijkheid is niet uitgesloten dat uiteindelijk alsnog een sunnitische Arabier naar voren wordt geschoven als de nieuwe leider van Irak. ,,Als dat de prijs is die we moeten betalen om van Saddam verlost te worden, wil ik die graag betalen'', zei gisteren een shi'itische oppositieleider. Vervolgens vervloekte hij de Arabische wereld plus Frankrijk. ,,Ze zeggen dat ze zo voor het Iraakse volk zijn. Maar in werkelijkheid steunen ze Saddam. Moge God hen straffen.''