Yahoo mag van de Franse rechter niet meer verwijzen naar websites die nazi-artikelen te koop aanbieden. Een nobel streven, maar werkt het ook?

Door onze redacteur JOCHEN VAN BARSCHOT

ROTTERDAM, 21 NOV. Al zolang internet bestaat zijn er moraalridders die proberen delen van het wereldwijde web af te schermen voor de argeloze bezoeker. Dat varieert van christelijke internetaanbieders die webpagina's met pornoplaatjes blokkeren tot bezorgde ouders die het internet voor hun kinderen trachten te filteren voor seks en geweld.

In de praktijk heeft dat allemaal niet zo veel zin. Je kunt schunnig taalgebruik uit een website filteren, maar daarmee zijn de schunnige plaatjes nog niet verdwenen. Bovendien lukt het nooit om echt alle ongewenste sites te blokkeren, want wie lang genoeg zoekt vindt altijd wel iets van zijn gading. Individuele websites aanpakken kan wel. Zo zijn er weredwijd tal van actiegroepen die een kruistocht voeren tegen kinderporno op internet. Ze traceren websites en leggen die via de rechter het zwijgen op. Websites die aanzetten tot racisme en rassenhaat - zoals de websites die nazi-prullaria verkopen waar het in de Yahoo-zaak om draait - kunnen op dezelfde manier verboden worden.

De Franse actiegroepen tegen racisme die Yahoo voor de rechter hebben gedaagd, pakken echter niet de websites met nazi-propaganda aan, maar de 'boodschapper'. Yahoo is een combinatie van een zoekmachine en een 'toegangsportaal', het op internet veelvuldig voorkomende type websites dat bezoekers een verzameling links aanbiedt naar andere websites.

Yahoo wordt dus niet berecht voor het verspreiden van nazi-propaganda, maar voor het verwijzen naar andere websites die dat wel doen. De Franse rechter heeft gisteren bepaald dat Yahoo daarmee moet stoppen. Die uitspraak reikt overigens niet verder dan de Franse grens, dus Yahoo hoeft wat de rechter betreft de gewraakte verwijzingen alleen voor Franse bezoekers te blokkeren. Die uitspraak heeft echter verstrekkende gevolgen, stelt de in internetzaken gespecialiseerd jurist mr. J. van Manen van advocatenkantoor De Brauw Blackstone Westbroek. "Internet kent geen grenzen. Als iets in Frankrijk niet meer te vinden mag zijn, zal je het volledig van internet moeten halen." De beheerder van een website kan weliswaar meestal zien waar een bezoeker vandaan komt - elke bezoeker heeft een uniek zogeheten IP-adres, dat te herleiden is tot een lokale internetaanbieder - maar dat geeft geen honderd procent zekerheid. Je kunt bijvoorbeeld gebruik maken van een buitenlandse internetaanbieder of een anoniem IP-adres. Van Manen: "Als er een dwangsom van tienduizenden guldens per dag boven je hoofd hangt, kun je als bedrijf dat risico niet nemen. Dan moet je die informatie gewoon van je website halen." Dit heeft eerder gespeeld bij een rechtszaak in Duitsland, waarbij de Amerikaanse internetaanbieder Compuserve beschuldigd werd van het verspreiden van illegale pornoplaatjes. Compuserve mocht die niet langer in Duitsland verspreiden en moest ze toen volledig van het internet verwijderen. Later heeft de Duitse rechter in hoger beroep Compuserve in het gelijk gesteld. Yahoo heeft het hoger beroep in de Franse rechtszaak gisteren verloren. Naar aanleiding van een eerdere uitspraak heeft Yahoo de verwijzingen naar nazi-sites wel al van de Franse Yahoo-site (www.yahoo.fr) gehaald, maar niet van de Amerikaanse versie (www.yahoo.com). Elke Fransman kan die site echter gewoon bezoeken, dus dat vond de rechter niet genoeg. Het argument van Yahoo dat de Amerikaanse site onder Amerikaans recht valt, legde de rechter naast zich neer. Hij vindt dat Yahoo aan de hand van IP-adressen en registratie van bezoekers 90 procent van de Franse bezoekers moet kunnen traceren.

Hij toonde zich evenmin gevoelig voor het argument van Yahoo dat het blokkeren van nazi-sites de vrijheid van informatie op het internet belemmert en bijvoorbeeld ook verwijzingen naar websites over Anne Frank geblokkeerd worden, omdat daar ook over nazi's gesproken wordt. Hij ging er verder aan voorbij dat diezelfde Fransman via duizend-en- een andere zoekmachines evengoed nazi-sites kan vinden. De effectiviteit van de uitspraak is dan ook nihil, maar de zaak is wel van belang voor de principiële vraag of nationale rechters hun gezag ook kunnen doen gelden op het grensoverschrijdende internet.