Dossier Euro

Nieuws

De invoering van de euro

De koers van de euro

Europese Centrale Bank

Economische en Monetaire Unie

Meningen

Feiten en cijfers

Links

Pater Perreira praat over God en de euro

In Portugal werkt de katholieke kerk mee bij de introductie van de euro. De geestelijkheid komt op plaatsen waar de overheid de weg niet kent.

Door onze redacteur STÉPHANE ALONSO

LISSABON/OURIQUE, 28 FEBR. Pater Luís Perreira toont de terreinwagen waarmee hij de ruige heuvels van de Alentejo bedwingt. Elke maand bezoekt de geestelijke alle gehuchten bij hem in de buurt ten minste één keer. De kaarsen, het altaar, het crucifix en het beeld van de Heilige Maagd gaan mee, evenals de kalenders met foto's van het bedevaartsoord Fátima. In tot kerken omgetoverde schoollokaaltjes predikt Perreira het evangelie. En sinds kort ook de euro.

Als enige Europese lidstaat heeft Portugal voor de fysieke introductie van de Europese munt samenwerking gezocht met de kerk. De geestelijkheid is er een half jaar geleden bijgehaald om ouderen en analfabeten op het platteland te behoeden voor oplichters. De Comissão Nacional do Euro in Lissabon ontvangt dagelijks tientallen verzoeken om promotiemateriaal van geestelijken zoals padre Perreira. Volgens doctor Henrique Antunes Ferreira, die binnen de commissie de contacten met de kerk onderhoudt, hebben vijftien van de twintig bisdommen in Portugal inmiddels steun toegezegd.

De commissie besteedt ook speciale aandacht aan de oorlogsinvaliden in Portugal. Het land, dat zo'n tien miljoen inwoners telt, heeft veel verminkte veteranen als gevolg van langdurige koloniale oorlogen in Mozambique en Angola. "Ze hebben specifieke informatie nodig, in brailleschrift of op audiocassettes", aldus doctor Ferreira, gezeten aan zijn bureau, met achter zich een levensgroot euroteken op groezelig landbouwplastic. Onlangs is een samenwerkingscontract gesloten met de grootste organisatie van Portugese oorlogsinvaliden, die 15.000 leden telt.

Via de kerk en de oorlogsinvaliden beslaat de eurocommissie het hele Portugese territorium, inclusief de Kaapverdische eilanden en Madeira. "Ik ben geen katholiek, maar socialist", benadrukt doctor Ferreira. "Maar ik moet erkennen dat de kerk nog steeds grote invloed heeft, vooral in het veld." De altijd al dunbevolkte Alentejo vergrijst snel; jongeren verruilen de olijfbomen, varkens en schapen voor een stadsleven. Onder de achterblijvers zijn veel analfabeten. In heel Portugal kan 5,2 procent van de mannen en 10 procent van de vrouwen niet lezen en schrijven; in buurland Spanje zijn die percentages veel lager, 1,4 en 3,2 procent.

"In de Alentejo wonen simpele, pure mensen - zonder beschaving", zegt de jonge pater Perreira (36). De padre zelf woont in Ourique, een van de grotere dorpen in de streek, tweeënhalf uur rijden van Lissabon. De bewoners van Ourique hoeft Perreira niets uit te leggen, maar in de omliggende heuvels wonen vergeten mensen. Zwendelaars zijn er eerder dan het nieuws uit de hoofdstad.

Perreira schetst het scenario: "Oplichters met stropdassen. Ze achterhalen eerst de namen van de bewoners, lopen het gehucht binnen en spreken de mensen bij naam aan. Zo winnen ze het vertrouwen van mensen die van nature wantrouwend zijn. Ze vertellen dat ze informatie komen geven over de euro - dat ieders banktegoeden zullen worden omgewisseld in de nieuwe munt. 'Dat is aardig van u, maar ik breng nooit geld naar de bank, ik bewaar het thuis', antwoorden de mensen in al hun onschuld. Een paar dagen later keren de schurken met pistolen terug en wordt het gehucht beroofd."

In het noorden van Portugal zijn zwendelaars gesignaleerd die hun slachtoffers Portugese escudos laten inwisselen tegen valse euro's, maar in de Alentejo gaat het er veel ruiger aan toe. Perreira kent een oude meneer in de bergen die door zijn overvallers met ijzerdraad was vastgebonden aan het bed. "Je kunt schreeuwen wat je wilt, in de bergen hoort niemand je."

Het afscheid van de escudo valt de Portugezen niet zwaar. "We hebben een praktische houding ten opzichte van onze valuta, zij vertegenwoordigt geen sentimentele waarde", zegt centrale bankpresident Vitor Constancio, tronend op een antieke armstoel in de Banco de Portugal in Lissabon. De biljetten zijn bedrukt met historische gebeurtenissen, zoals de reizen van Vasco da Gama. Maar veel verband tussen dat roemrijke verleden en het heden is er niet meer. Bovendien, zo vinden veel Portugezen, is Europa goed voor Portugal. Mede dankzij Europees geld ligt er een snelweg tussen Lissabon en Porto; er is een begin gemaakt met een zuidelijke snelweg. Portugal is in zeer korte tijd ogenschijnlijk welvarend geworden.

De aanpassing aan de nieuwe munt zal gemakkelijk zijn, verwacht Constancio. Het bedrijfsleven is goed voorbereid. De vele middenstanders in de smalle straten van Lissabon zijn amper geautomatiseerd. De banken in Portugal werken al langer met een uniform en daardoor gebruikersvriendelijk systeem van pinautomaten.

In 1998, toen Portugal een aanloop nam naar de eurozone, was de belangstelling voor de nieuwe munt veel groter dan nu. Er was veel animo voor de campagne die destijds werd gehouden en de anticlimax op 1 januari 1999 was des te groter. "Er waren op die datum natuurlijk nog geen euro's", zegt Constancio. "De nieuwigheid is er nu van af."

Op het platteland blijft voorlichting hard nodig. Volgens pater Perreira steken de officiële voorlichters echter een veel te ingewikkeld verhaal af. " Ik zeg de dingen op een simpele manier." De geestelijke haalt geregeld na afloop van de mis kartonnen eurobiljetten tevoorschijn en laat de kerkgangers hardop eenvoudige berekeningen doen. Hij deelt, naast de Fátima-kalenders, informatieve folders uit en stelt de mensen gerust. "Ik vertel dat ze nog twintig jaar lang hun escudo's mogen inwisselen."

Dat de boodschap langzaam doordringt, ondervond de pater onlangs opnieuw. Toen hij de kerk wilde verlaten, vroeg een oud vrouwtje of zij niet alvast wat eurobiljetten van hem kon krijgen. Ze zag de kartonnen exemplaren van Perreira aan voor echt papiergeld.

Twaalfde aflevering van een serie over de komst van de euro in Europa. Eerdere afleveringen verschenen op 20, 24, 26 en 30 januari, 13, 15, 20 en 23 februari.

www.nrc.nl/Economie