Dossier Euro

Nieuws

De invoering van de euro

De koers van de euro

Europese Centrale Bank

Economische en Monetaire Unie

Meningen

Feiten en cijfers

Links

De Duitse centrale bank bepaalde lange tijd het Nederlandse monetaire beleid. Maar door het succes van het poldermodel zijn de rollen nu omgekeerd. Des te vreemder is het dat velen nog steeds denken dat De Nederlandsche Bank een verlengstuk van de Bundesbank is, meent Melvyn Krauss.

Toen Wim Duisenberg in 1997 De Nederlandsche Bank verliet om directeur te worden van de Europese Centrale Bank ( ECB), bestond in Nederland de indruk dat hij als het ware 'zijn werk meenam'. De Nederlandsche Bank zou door de komst van de euro nauwelijks meer een functie hebben, en niet veel invloed meer kunnen uitoefenen op de Nederlandse economie. Niets is minder waar.

Omdat de gulden was gekoppeld aan de D-mark had de Nederlandse monetaire autoriteit vóór de euro weinig manoeuvreerruimte buiten de Bundesbank om. Het Nederlandse monetaire beleid werd in wezen bepaald door de Duitse centrale bank. Tegenwoordig heeft Nederland een buitenproportionele invloed op het monetaire beleid van de ECB. Nederlanders staan bovenaan in de Raad van Bestuur van de ECB, terwijl de Duitse invloed is geminimaliseerd.

Door verschillende oorzaken zijn de rollen nu omgekeerd. Het feit dat Nout Wellink, de huidige president van De Nederlandsche Bank, lang en intensief heeft samengewerkt met Duisenberg speelt vanzelfsprekend geen geringe rol. Maar van fundamenteler belang is dat Nederland dankzij haar florerende economie een stem heeft gekregen waar in de Raad van Bestuur naar wordt geluisterd. In een recent interview erkende Wellink dat het succes van het poldermodel - beperking van de sociale uitgaven, flexibele arbeid en gedecentraliseerde besluitvorming - niet onbelangrijk was voor de huidige Nederlandse invloed in Frankfurt. Je kunt wel adviezen geven, aldus Wellink, maar zouden ze ook luisteren als we dat economische succes niet hadden gehad?

Een zeer belangrijke 'luisteraar' was het hoofd van de Franse centrale bank, Jean-Claude Trichet. Trichet, de gedoodverfde opvolger van Duisenberg als president van de ECB, staat bekend als een groot bewonderaar van het poldermodel. Bovendien is de Franse directeur het op een groot aantal belangrijke beleidspunten volkomen met Wellink eens - de noodzaak van een krachtig anti-inflatiebeleid en een sterke munt. Gezien de nieuwe, nauwere samenwerking tussen De Nederlandsche Bank en de Banque de France hoeven de Nederlanders niet te vrezen dat hun invloed in Frankfurt zal afnemen als Trichet president van de ECB zou worden.

Terwijl de Franse invloed op de ECB is gegroeid dankzij een sterke economie en een sterke man bij de Franse centrale bank, is de Duitse invloed afgenomen door het ontbreken van juist die twee voorwaarden. Het was natuurlijk onvermijdelijk dat de Bundesbank een groot deel van haar macht zou verliezen als gevolg van de Europese Monetaire Unie. Iedereen wist het en was erop voorbereid. Maar het verlies aan invloed van de ooit oppermachtige Duitse centrale bank is versterkt door de zwakke Duitse economie - op dit moment de zwakste economie in de centrale eurozone - en door een zwakke leiding van de Bundesbank, in een tijd dat dit bastion van monetaire stabiliteit een sterke leider nodig had om 'een zachte landing' te kunnen maken.

In ECB-kringen vindt men dat Ernst Welteke, de huidige president van de Bundesbank, die veel contact heeft met de Duitse minister van Financiën Hans Eichel, te dicht bij de politici staat. Een onafhankelijke koers, vrij van politieke invloeden van buiten, is natuurlijk een sine qua non voor een effectief beleid van een centrale bank. In navolging van voortreffelijke Bundesbankpresidenten als Hans Tietmeyer, Helmut Schlesinger en Karl-Otto Poehl noemen zelfs Weltekes eigen ondergeschikten hem 'de verkeerde man op de verkeerde plaats'. Er is duidelijk iets mis bij de Bundesbank.

Een hoge functionaris van de Bundesbank aan wie ik vroeg wie de invloedrijkste leden van de Raad van Bestuur van de ECB zijn, noemde Wellink als een der eersten, maar de naam van Welteke kwam op zijn lijst niet voor.

Het is dan ook vreemd dat zowel in Nederland als in het buitenland nog steeds de indruk bestaat dat De Nederlandsche Bank een verlengstuk van de Bundesbank is. Wellink is van mening dat die indruk altijd al overdreven was. Volgens hem stond de oude Bundesbank ondanks haar macht altijd al alleen, en had ze niet genoeg vrienden. Tegenwoordig werken de Nederlandse en de Duitse centrale bank samen, maar de relatie tussen De Nederlandsche Bank enerzijds en de centrale banken van Frankrijk en Duitsland anderzijds is nu evenwichtiger.

Achteraf praten is altijd gemakkelijk, maar het had voor iedereen allang duidelijk moeten zijn dat De Nederlandsche Bank in het milieu van de Europese monetaire eenheid zou gedijen. Want die bank heeft precies wat de jonge Europese Centrale Bank nodig heeft - een traditie die is gevoed door vooraanstaande voormalige bankpresidenten als Marius Holtrop, Jelle Zijlstra en Wim Duisenberg. Een traditie van een consequent beleid gericht op een sterke munt en tegen inflatie, van ruimte voor langetermijnbeleid en van een onafhankelijke koers, vrij van politieke invloeden van buiten. Dat de leden van de Raad van Bestuur van de ECB advies vragen aan de huidige top van De Nederlandsche Bank hoeft dus niemand te verwonderen, de Nederlanders al helemaal niet. Maar het zal wel typisch Nederlands zijn om daar toch verbaasd van te staan.

Melvyn Krauss is verbonden aan het Hoover Instituut van Stanford University, en emeritus hoogleraar economie aan de Universiteit van New York.

www.nrc.nl/Economie