Dossier EK 2000  

Nieuws

Veiligheid

Nederlands elftal

Toernooi

Geschiedenis

Tegenspraak

Links

Tijdens het EK voetbal zijn spelers van het Nederlands elftal de helden van het volk. Maar kunnen ze de weelde van het sterrendom wel aan?

Door onze redacteur HANS KLIPPUS

ROTTERDAM, 10 JUNI. De laatste keer dat ik probeerde een gesprek met Edgar Davids aan te knopen, was drie jaar geleden voor een wedstrijd van een elftal van Surinaamse profs in Utrecht. Hij speelde niet mee en liep in burgertenue door de catacomben van stadion Nieuw-Galgenwaard. Ik had Davids vaker getroffen, maar ik stelde me opnieuw voor en vroeg of ik namens mijn krant misschien even met hem kon praten. De stervoetballer keek me aan of ik om iets heel onbehoorlijks had verzocht, stak zijn middelvinger op en liep zonder een woord te zeggen verder. Ik was te verbouwereerd om te reageren.

Davids is een voorbeeld van één van die gevierde voetballers die problemen hebben gekregen met het sterrendom. Een dergelijke houding nemen ze niet alleen aan tegen journalisten, maar ook tegenover bewonderaars. Hoe vaak hoor je niet verhalen van teleurgestelde - vaak jeugdige - supporters die tevergeefs om een handtekening van hun favorieten hebben gevraagd of gesmeekt. Vaak krijgen ze - zie de Oranje-vesting in Hoenderloo - niet eens de gelegenheid zelfs maar in de buurt van de spelers te komen. Op zo'n moment spat een droom van een supportertje uiteen.

Akkoord, de internationals stelden hun wedstrijdpremie van de interland tegen Roemenië beschikbaar voor het rampenfonds van Enschede en werkten mee aan een actie voor kinderen met een spierziekte. Maar je vraagt je af: wie met een riante bankrekening zou aan zo'n fonds of goed doel niet zijn medewerking verlenen?

Deze vrijgevigheid mogelijk ingegeven door buitenstaanders kan niet verbloemen dat veel topvoetballers de realiteit en redelijkheid uit oog hebben verloren. Voetballers - vele positieve uitzonderingen daargelaten - kunnen de weelde van hun enorme populariteit en hun materiële rijkdom niet aan. Ze staan buiten de wereld en gaan zich te buiten aan buitensporig gedrag. Lang niet alle ontsporingen van voetballers worden bekend. Slechts af en toe komt iets van hun wangedrag aan het licht.

De voorbeelden van ontspoorde stervoetballers staan bijna dagelijks op de sportpagina's: dronkenschap, vechtpartijen, gok-, cocaïne- of andere drugsverslaggeving, roekeloos rijgedrag met dodelijke slachtoffers, verkrachting. Stervoetballers zijn soms net pubers. Worden ze niet goed begeleid door trainers, bestuurders of managers, dan gaat het mis. De voormalige arts van de KNVB, Frits Kessel, verhaalde onlangs over enkele internationals die tijdens het WK van 1998 de regels aan hun laars lapten en regelmatig pas diep in de nacht in het hotel terugkeerden.

We hebben het over de helden van het volk, de rolmodellen, de voetballers tegen wie jonge fans opkijken. Zij spiegelen zich aan hun voetballende idolen en menen dat dergelijk gedrag een ster past. Zo willen ze ook zijn.

Het is opmerkelijk dat de aandacht voor het voetbal nauwelijks lijkt te lijden onder het wangedrag van spelers. Supporters keren zich op een enkeling na niet af van het voetbal. Daarvoor is de volkssport te enerverend en de liefde voor de club groter dan de teleurstelling over het wangedrag van een speler.

Sterren worden gemaakt door bewonderaars. Ontsporingen worden - of misschien wel juist - veroorzaakt door mensen uit de omgeving. Zij plaatsen de spelers op een voetstuk en koesteren hun sterren als diamantjes. In de jaren tachtig, ten tijde van Van Basten, Gullit en Rijkaard bij AC Milan, begonnen de internationals van het Nederlands elftal het te min te vinden om in de dagen voor een interland in het eigen KNVB-sportcentrum te verblijven. Ze hadden in Zeist te weinig luxe en te weinig privacy. Sindsdien sloffen de voetballers op badslippers en in trainingspak in Noordwijk door één van de duurste hotels van het land. Weinigen vinden dat nog vreemd.

Neemt zo'n verwende speler na Huis ter Duin nog genoegen met een kamer in een minder chique hotel? Tijdens het EK verblijft Oranje in een riant onderkomen van een zelfde niveau in Hoenderloo. Daar is zelfs van één van de laatste overgebleven 'oude gewoonten', met z'n tweeën op een kamer, geen sprake meer. Iedere voetbalster heeft de beschikking over een eigen luxe appartement, waar het aan niets ontbreekt. Voor de buitenwereld zijn de spelers in Hoenderloo alleen te bereiken via een speciaal wachtwoord, dat slechts weinigen kennen. Naast de grootste overwinningspremie uit de historie hebben de internationals voor het EK ook een verdubbeling van hun vrijkaartjes en in elk stadion een crèche voor hun kinderen toegezegd gekregen.

Het (Nederlandse) voetbal zou een voorbeeld moeten nemen aan de profsport in Amerika, hoewel ook daar regelmatig sporters uit de pas lopen. Spelers, die in het basketbal (NBA) en het American football (NFL) veel meer miljoenen verdienen dan de Nederlandse voetballers, zijn verplicht om op gezette tijden pers en supporters te woord te staan. Na elke wedstrijd zijn journalisten welkom in de kleedkamers. Of de spelers dat nou leuk vinden of niet. Ze moeten zich aan de regels houden. Ook de grootste sterren: Dennis Rodman bijvoorbeeld heeft in het verleden menig boete én schorsing gekregen wegens volgens de NBA ontoelaatbaar gedrag jegens scheidsrechters, tegenstanders of journalisten.

Onlangs nog kreeg basketballer Rasheed Wallace van de Trailblazers een boete van 25.000 gulden van de NBA, omdat hij na een duel weigerde met de pers te praten. Ook zijn club werd bestraft en moest 60.000 gulden betalen. In het Nederlandse voetbal ben je als journalist al bijna in overtreding als je naar de deur van de kleedkamer wijst. Het is daarom makkelijker om met de grootste Amerikaanse basketballer, Shaquille O'Neil, in gesprek te komen dan met Edgar Davids, vice-aanvoerder van Oranje.

Voetbalclubs en zaakwaarnemers staan vrijwel machteloos tegenover het onaanvaardbare gedrag, ook omdat de meeste spelers nauwelijks worden gecorrigeerd door hun trainer. Frank Rijkaard was zelf als voetballer ook niet erg toegankelijk en gedroeg zich vaak als een hork. Ondanks dat hij zich tegenwoordig als bondscoach professioneler gedraagt, zal ook Rijkaard zijn spelers niet van gedrag doen veranderen.