Dossier Elektronisch zakendoen

Dossier Elektronisch uitgeven

Nieuws

Achtergrond

VNU

Wolters Kluwer

Reed Elsevier

Wegener

De Telegraaf

PCM

Overige uitgevers

Links

Reacties

Vastgelopen geldmachine

Door Jochen van Barschot
Uitgever Wolters Kluwer raakte na een winstwaarschuwing op 10 maart in een dag meer dan een derde van zijn beurswaarde kwijt. Dat was even wennen voor de financiële wereld waar Wolters Kluwer bekend stond als een 'geldmachine' met jaarlijkse rendementen van 15 procent of meer. Het roer gaat om. Niet al te drastich, maar behoedzaam. De commissarissen stelden voor de uitvoering van de plannen een nieuwe topman aan, Rob Pieterse, niet zozeer een uitgever, maar een financier.

Bestuursvoorzitter is niet iets wat hij per se wilde worden. ,,Het is gewoon zo gelopen'', zegt Rob Pieterse, de nieuwe topman van Wolters Kluwer. Hij was tot 10 maart plaatsvervangend voorzitter van de raad van bestuur en daarvoor de financiële topman van Wolters Kluwer en werd daarna tot ieders verrassing - niet in de laatste plaats van zichzelf - de hoogste baas bij de uitgever na het vertrek van Caspar van Kempen. Van Kempen stapte op nadat hij geen steun kreeg van commissarissen en collega-bestuurders voor de agressieve internetstrategie die hij wilde invoeren.

Pieterse (57) is voorstander van een vergeleken met andere uitgevers behoedzame koers op het terrein van elektronisch uitgeven en werd om die reden door de commissarissen benoemd tot opvolger. ,,Ik weet niet of er nog gedacht is om op zoek te gaan naar een ander, maar na twee dagen vergaderen hebben ze mij gevraagd om het te doen. Ze vonden het niet wenselijk dat er een vacuüm in het bestuur zou ontstaan, juist nu het zo belangrijk is dat er snel iemand aan het roer komt te staan die de zaken aanpakt en die zorgt dat er rust in de tent komt'', zegt Pieterse tijdens een vraaggesprek in zijn werkkamer in het vorig jaar geopende nieuwe hoofdkantoor van Wolters Kluwer in Amsterdam-Zuid. Concurrent Reed Elsevier deed er bijna een jaar over om de vorig jaar aangetreden topman Crispin Davis aan te trekken. ,,Dat is bij Elsevier toen niet goed gevallen, dus het risico dat wij in dezelfde situatie terecht zouden komen heeft zeker meegespeeld bij mijn snelle benoeming.''

Met Pieterse komt er een financiële man aan het hoofd van Wolters Kluwer te staan, geen uitgever in hart en nieren. ,,Als je uitgever wordt omdat je zo van mooie boeken houdt, kun je beter bij een antiquariaat of in een bibliotheek gaan werken. Hier is het geen l'art pour l'art, er moet op de eerste plaats geld verdiend worden.'' Pieterse ziet het dan ook als zijn voornaamste taak om de winstgevendheid van Wolters Kluwer weer op het oude niveau te brengen. Vorige maand moest de in juridische, fiscale, educatieve, medische en wetenschappelijke producten gespecialiseerde uitgever melden dat de resultaten de komende twee jaren niet zullen groeien. Alle winstgroei gaat naar het ontwikkelen van elektronische uitgeefproducten op internet.

Aandeelhouders waren niet erg ingenomen met die aankondiging. Wolters Kluwer verloor op een dag meer dan een derde van zijn beurswaarde. ,,Zo'n aankondiging zijn aandeelhouders niet van ons gewend. Wij werden altijd beschouwd als een soort geldmachine waar je blind op kon vertrouwen dat die elk jaar 15 procent groei liet zien. Dat vertrouwen heeft nu een deuk opgelopen.''

Terwijl uitgevers als Reed Elsevier, Pearson en Reuters miljarden in het wereldwijde web pompen, houdt Wolters Kluwer het bij 250 miljoen euro in drie jaar. Maar het was kiezen uit twee kwaden, zo schetst Pieterse. ,,Als we nog meer hadden geïnvesteerd in internet, hadden we een forse winstdaling moeten aankondigen. Daar waren beleggers ook niet gecharmeerd van geweest.''

Pieterses voorganger Van Kempen wilde wel meer geld in internet investeren. Hij wilde klanten forceren om versneld de overstap te maken naar elektronische producten. Pieterse voelt daar niets voor. ,,Een deel van onze klanten is daar helemaal nog niet aan toe. Advocaten, notarissen en artsen, drie van onze belangrijkste klantengroepen, werken nog vooral met papier. Zeker in Europa duurt het nog wel even voordat die allemaal op internet zitten, zij zijn toch wat behoudender met die dingen. In Amerika gaat dat wel sneller'', aldus Pieterse. ,,Zolang onze klanten er de voorkeur aan geven hun informatie op papier te ontvangen, vind ik dat wij die moeten kunnen leveren. Ik zie geen reden waarom we daarmee zouden moeten stoppen, want we kunnen er nog steeds een heleboel op verdienen.''

Van Kempen kon zich in die opvatting niet vinden en trad terug. Pieterse erkent dat dit naast de winstwaarschuwing een belangrijke oorzaak voor de koersval op 10 maart is geweest. ,,Ruzie in de raad van bestuur, dat hadden beleggers nog nooit meegemaakt bij Wolters Kluwer.'' Toch lijkt het vertrek van Van Kempen onvermijdelijk. ,,Als hij was gebleven en we dus veel meer in internet hadden geïnvesteerd, was de koers misschien niet zo hard onderuit gegaan, maar dan hadden we veel geld gestoken in zaken waarvan het nog maar de vraag is of ze ooit tot hogere resultaten hadden geleid.''

Spreekt hier de financiële man versus de uitgever? ,,Misschien wel ja, maar dat betekent niet dat wij bang zijn om geld uit te geven, integendeel. Wij besteden het alleen liever aan bijvoorbeeld overnames, waarvan wel duidelijk is dat ze bijdragen aan onze winstontwikkeling. Zelf nieuwe dingen opzetten is nooit onze sterkste kant geweest, wij kopen liever succesvolle andere bedrijven op. Daar zijn wij altijd heel goed in geweest.''

Het opzetten van nieuwe elektronische projecten laat Pieterse vaak liever aan jonge, startende internetbedrijven over. Zo kocht Wolters Kluwer in het verleden JobNews, de grootste website met personeelsadvertenties in Nederland. Pieterse erkent wel dat de oude strategie van succesvolle bedrijven overnemen in het internettijdperk een stuk moeilijker is geworden. ,,De waardering van veelbelovende internetbedrijven is zo hoog dat overnames bijna niet meer betaalbaar zijn. Bovendien is het moeilijk in te schatten welke bedrijven succesvol zullen worden en welke niet.''

De strategie van Wolters Kluwer is er op gericht af en toe een belang te nemen in een internetbedrijf. ,,Maar in beginsel mikken we op allianties'', zegt Pieterse. Bij de zoektocht naar samenwerkingspartners richt het bedrijf zijn aandacht vooral op internetbedrijven die over populaire websites voor de zakelijke markt beschikken. Wolters Kluwer zou bijvoorbeeld fiscale informatie kunnen verkopen aan een website die allerlei diensten voor belastingadviseurs bundelt. ,,Zakelijke websites vormen voor ons een goed platform om onze informatie langs elektronische weg te verkopen'', aldus Pieterse, die bij de presentatie van de halfjaarcijfers in augustus de eerste samenwerkingsverbanden hoopt te kunnen aankondigen.

Pieterse ziet daarentegen weinig heil in nauwere samenwerking met traditionele uitgevers. ,,Op sommige terreinen kun je wel samenwerken, zoals bijvoorbeeld bij wetenschappelijke artikelen, die op internet naar elkaar verwijzen. Daarom voel ik er niks voor om Science Direct van Reed Elsevier als toegangspoort voor onze wetenschappelijke tijdschriften op internet te laten fungeren. Dat doen we zelf met Kluwer Online.''

Geruchten dat Wolters Kluwer op zoek zou zijn naar een fusiepartner of dat de uitgever, door zijn lage beurskoers, een gemakkelijke overnameprooi is geworden, spreekt Pieterse tegen. ,,Natuurlijk zijn wij nu goedkoper geworden om over te nemen, maar er heeft nog niemand een bod uitgebracht.'' Pieterse is evenmin van plan zo'n bod voor te zijn door zelf op zoek te gaan naar een fusiepartner. ,,Ik ga daar zelf geen enkel initiatief toe nemen.''

Pieterse heeft wel kort geleden kennisgemaakt met Crispin Davis, de nieuwe bestuurvoorzitter van Reed Elsevier, de concurrent waar Wolters Kluwer in het verleden mee heeft geprobeerd te fuseren. ,,Dat was een kennismakingsgesprek'', aldus Pieterse. Een mogelijke fusie is volgens hem niet aan de orde. ,,Je kunt je ook afvragen wat de ratio van een fusie met Reed Elsevier zou zijn. Je kunt misschien wat zaken op internet gezamenlijk aanpakken, maar op de terreinen waar echt synergievoordelen te behalen zijn, zouden we samen zo sterk worden dat we allerlei onderdelen van onze bedrijven zouden moeten verkopen. Dan ben je niet alleen de synergievoordelen, maar ook nog eens je best presterende dochters kwijt.''

Drie jaar geleden was Pieterse, toen ook al bestuurder, nauw betrokken bij de fusiepoging van Reed Elsevier en Wolters Kluwer. Die ketste onder meer af op bezwaren van Karel van Miert, toen eurocommissaris van Mededinging, die liet doorschemeren dat hij zware voorwaarden (lees: verplicht afstoten van grote bedrijfsonderdelen) aan de fusie zou verbinden. Wolters Kluwer haalde destijds hard uit naar het oordeel van Van Miert. Des te verwonderlijker is de benoeming van diezelfde Van Miert, vorige maand, tot commissaris bij Wolters Kluwer. ,,Het oude zeer is inmiddels verdwenen'', zo verzekert Pieterse. Is Van Miert dan soms in huis gehaald om zijn specifieke mededingingsrechterlijke kennis, die van pas zou komen bij een mogelijke fusie met een branchegenoot? ,,Nee hoor, we wilden gewoon onze raad van commissarissen een internationaler karakter geven.''

De kans dat Reed Elsevier en Wolters Kluwer ooit nog gaan fuseren is door de uiteenlopende internetstrategieën van beide uitgevers alleen maar kleiner geworden. Terwijl Wolters Kluwer de investeringen in internet bescheiden houdt, trekt Crispin Davis daar de komende drie jaar 1,5 miljard euro voor uit. Vindt Pieterse dat Davis zich te sterk op internet richt? ,,Daar heb ik geen mening over. Maar ik zou zulke hoge internetinvesteringen zelf nooit kunnen verantwoorden.'' Pieterse is niet bang dat hij met 250 miljoen euro wat aan de lage kant zit, zoals analisten hem wel willen doen geloven. ,,Dat bedrag komt neer op zo'n drie procent van onze omzet en ligt daarmee op hetzelfde niveau als waar bijvoorbeeld Thomson op zit. Als die investeringen succesvol zijn, zullen wij dat bedrag graag verhogen.''

Pieterse voelt er meer voor om op eigen kracht het vertrouwen van de aandeelhouders terug te winnen. Hij hoopt over twee jaar weer dubbele groeicijfers te kunnen laten zien. Dat is tevens het moment waarop Pieterse van plan is terug te treden. Hij is nu 57 en de regel is dat bestuurders van Wolters Kluwer tot hun zestigste in functie blijven. ,,Ik ben niet van plan om van die regel af te wijken'', zegt Pieterse.

Wolters Kluwer houdt het bescheiden. Ook wat betreft de beloning van het topmanagement. Eenzelfde beloning voor zijn managers als bij Reed Elsevier, dat onlangs in het nieuws kwam met een spectaculair optieplan voor zijn topmedewerkers, heeft Wolters Kluwer niet voor ogen. ,,Je komt op een gegeven moment op een niveau van belonen dat het om bedragen gaat die niemand nodig kan hebben om in zijn behoeften te voorzien. Dan gaat het alleen nog maar om status van moet je mij eens zien.''