Cahier Derde Woensdag

Nieuws

Achtergronden

Opinie

Profiel

Documenten

De Tweede Kamer wil de regering gerichter en intensiever controleren. Op twee manieren wordt hieraan gewerkt: nieuwe vorm, nieuwe inhoud. De vorm betreft een nieuwe procedure die dit jaar voor de allereerste keer wordt toegepast. De inhoudelijke vernieuwing richt zich op een andere opzet voor de begrotingen en jaarverslagen van de departementen.

Derde Woensdag
De minister van Financiën gaat voortaan op de 'Derde Woensdag in mei' naar de Tweede Kamer om de jaarverslagen van de ministeries over het vorige jaar aan te bieden. De jaarverslagen bevatten de financiële verantwoording voor het afgelopen boekjaar. Ook moeten bewindslieden in de jaarverslagen zo concreet mogelijk aangeven of hun beleid het beloofde resultaat heeft gehad.
De Algemene Rekenkamer heeft de departementale jaarverslagen gecontroleerd. Het commentaar van de Rekenkamer wordt tegelijk met de jaarverslagen in de Tweede Kamer gepresenteerd. In het verleden werden de jaarverslagen pas in het najaar, meestal op of omstreeks Prinsjesdag, naar de Kamer gestuurd. Deze verslagen kregen niet of nauwelijks aandacht in de Kamer en in de media.

Verantwoordingsoverleg
In de eerste week van juni (dit jaar op 6, 7 en 8 juni) voeren de Vaste Kamercommissies zogenoemd 'algemeen overleg' met alle ministers en staatssecretarissen over hun jaarverslagen en de bevindingen van de Rekenkamer. Dergelijk overleg werd in het verleden nooit gevoerd.

Afsluitend debat
In de tweede week van juni (dit jaar op 14 en 15 juni) debatteren de fractieleiders in de Tweede Kamer met de minister-president en de minister van Financiën. De Kamer kan eventueel ook andere bewindslieden naar het parlement roepen. In een plenair debat komen de jaarverslagen, de rapporten van de Rekenkamer en de resultaten van het algemeen overleg tussen Kamercommissies en bewindslieden aan de orde. Aan het einde van dit debat kunnen de Kamerfracties moties indienen, waarin zij het kabinet oproepen extra maatregelen te nemen en/of extra geld uit te trekken voor beleid dat nog onvoldoende effect heeft gehad. Het kabinet kan deze Kameruitspraken verwerken in de begrotingen voor het nieuwe jaar, die op de Derde Dinsdag in september aan de Staten-Generaal worden aangeboden.

Nieuwe opzet
Sinds enkele jaren wordt gewerkt aan een nieuwe opzet voor zowel rijksbegrotingen als jaarverslagen. Niet langer mogen financiën hierin centraal staan. Ministers moeten in begrotingen exact aangeven wat zij willen bereiken: hoeveel extra computers op scholen, hoeveel extra arbeidsplaatsen in de thuiszorg, enzovoorts. Vervolgens moeten bewindslieden in jaarverslagen duidelijk maken of zij deze doelstellingen hebben bereikt.

Apart onderzoek
Behalve de jaarverslagen en het commentaar daarop van de Rekenkamer verschijnt op 'Derde Woensdag' ook een reeks afzonderlijke Rekenkamer-studies. Voor elk departement heeft de Tweede Kamer enkele onderwerpen aangewezen. Het betreft concrete thema's, zoals de uitbreiding van het aantal plaatsen voor kinderopvang, bekorting van de asielprocedures, de beperking van de CO2-uitstoot, reorganisatie van de varkenshouderij, etc.
De Rekenkamer heeft bekeken in hoeverre de departementen hier duidelijke doelstellingen hebben geformuleerd, waarvan achteraf valt vast te stellen in hoeverre deze wel of niet zijn gehaald. In de praktijk blijkt dit op grote problemen te stuiten. Van veel maatschappelijke problemen is de precieze omvang niet of nauwelijks bekend, onder meer door gebrek aan betrouwbaar cijfermateriaal.

'Omgekeerde Prinsjesdag'
Het 'draaiboek' voor deze nieuwe vorm van parlementaire controle vormt het spiegelbeeld van de procedure die op Prinsjesdag en in de maanden daarna wordt gevolgd. Zoals op 'Derde Dinsdag' vooruit wordt geblikt naar het komende jaar, zo wordt op 'Derde Woensdag' teruggeblikt op het afgelopen jaar. Direct na Prinsjesdag volgt in de Tweede Kamer een plenair debat tussen fractieleiders en kabinet (de algemene politieke beschouwingen), gevolgd door de behandeling van de afzonderlijke begrotingen door fractiespecialisten. De volgorde na 'Derde Woensdag' is precies omgekeerd: eerst afzonderlijk overleg tussen fractiespecialisten en verantwoordelijke bewindslieden en pas daarna een groot debat tussen fractieleiders enerzijds en premier en minister van Financiën anderzijds.