In deze rubriek, die twee keer per week verschijnt, bericht Marie-José Klaver over ontwikkelingen op Internet. Reacties en tips: klaver@nrc.nl

MARIE-JOSÉ KLAVER
Iedereen stelt prijs op privacy. Tenminste zolang de bescherming van de persoonlijke levenssfeer gratis is en geen moeite kost. Zodra er iets te winnen valt in ruil voor persoonsgegevens vergeten de meeste mensen dat ze privacy belangrijk vinden.

De initiatiefnemers van Maupy.com zeiden onlangs in de Volkskrant dat ze verbaasd waren over het hoge aantal aanmeldingen voor een gratis auto. Maupy biedt gratis auto's met reclame aan. Wie mee wil doen, moet een groot aantal vragen over zijn rijgedrag beantwoorden. Maupy wil ook weten - onder het motto 'Des te meer we weten, des beter we jou en de sponsors van dienst kunnen zijn' - waar je werkt, welke routes je neemt, hoe lang je met vakantie gaat, of je je kinderen naar buitenschoolse activiteiten brengt, waar je winkelt, van welke muziek je houdt, of je naar de kerk gaat, of je aan snowboarden of snorkelen doet, wat je verdient, of je getrouwd bent. Als je commercieel gezien aantrekkelijk genoeg bent om in een gratis auto met reclame te mogen rijden, controleert Maupy je rijgedrag. Ze doen dat om te kijken of je je misschien schaamt voor je auto met opdruk en daarom alleen nog maar sluipwegen neemt. Als je hebt ingevuld dat je je auto voor de deur parkeert en Maupy ontdekt dat je hun auto drie straten verderop parkeert omdat je niet wil dat je buren zien dat je met maandverbandreclame rondrijdt, raak je de auto weer kwijt.

Er zijn maar weinig bedrijven die zoveel van je willen weten als Maupy.com. Toch hebben veel mensen er geen enkel probleem mee een bedrijf inzicht te geven in hun privéleven als ze er iets voor terug krijgen.

Binnenkort gaan autorijden en privacy niet meer samen. Dat heeft niets te maken met die paar duizend Maupy-auto's die dan op de weg zullen rijden, maar met rekeningrijden. Minister Netelenbos van Verkeer en Waterstaat wil automobilisten die gebruik maken van drukke snelwegen laten betalen voor de kilometers die ze afleggen. Om af te rekenen gaat het ministerie precies bijhouden waar automobilisten rijden en op welke tijdstippen ze de tolwegen aandoen.

Door middel van een kastje in de auto, een chipkaart en camera's die kentekens registreren worden de gangen van een groot aantal automobilisten vastgelegd. De gegevens komen in ieder geval terecht bij de Belastingdienst en de chipkaartaanbieder.

De Registratiekamer wijst de minister erop in een ambtshalve advies dat rekeningrijden kan leiden tot een gedetailleerd beeld van het verplaatsingspatroon van individuele weggebruikers. De toezichthouder op de privacywetgever vraagt zich ook af wat er met al die gegevens gebeurt en wijst op het gevaar van misbruik. Er is een geenszins denkbeeldig risico van secundair gebruik van eenmaal tot stand gebrachte infrastructuren bij het gebruik van persoonsgegevens.

Een van de grootste problemen bij privacybescherming is dat degene over wie gegevens worden verzameld niet de eigenaar van zijn profiel is. Of het nu gaat om je aankopen bij Amazon.com, de formulieren van Maupy.com of je rijgedrag zoals dat door het ministerie van Verkeer en Waterstaat wordt geregistreerd als je een fout wilt verbeteren of je gegevens terug wilt trekken omdat je bijvoorbeeld geen klant meer bent bij Amazon.com of je auto weg hebt gedaan kan dat niet. Je gegevens blijven bewaard en worden mogelijk doorverkocht of voor andere doeleinden gebruikt. Er zijn tal van voorbeelden van oneigenlijk gebruik van persoonlijke gegevens. In een rechtszaak over uitkeringsfraude dook de AH-Bonuskaart van een verdachte op. Uit het koopgedrag van de verdachte kon worden afgeleid dat ze meer geld te besteden had dan alleen haar uitkering. Slim speurwerk, zou je kunnen zeggen. Maar als die vrouw vantevoren had geweten dat haar bonuskaart ook voor opsporingsdoeleinden gebruikt zou worden, had ze er nooit een genomen. Een Amerikaanse militair werd ontslagen nadat zijn werkgever via zijn digitale profiel had ontdekt dat hij homoseksueel was. Ondanks een wettelijk verbod op de verstrekking van persoonsgegevens aan ambtenaren gaf de provider van de militair zijn echte naam en adres aan het leger.

Er zijn wel technische oplossingen voor bijvoorbeeld anoniem betalen die bijdragen tot een betere privacybescherming. Maar die worden door de overheid niet gestimuleerd. Buitenlandse automobilisten die gebruik maken van de drukke snelwegen in de Randstad waar een heffing betaald moet worden, kunnen gebruikmaken van een betalingssysteem dat het rijgedrag niet koppelt aan een persoon. De Registratiekamer wil dat dit systeem ook voor Nederlanders beschikbaar wordt.

Zie ook:

Dossier Rekeningrijden:
www.nrc.nl/W2/Lab/Rekeningrijden

Advies Registratiekamer over rekeningrijden:
www.registratiekamer.nl/bis/top153342.html