Valuta's op de bon

Op 1 september j.l. maakte de Maleisische regeringsleider Mahathir Mohamad bekend dat hij voor zijn zwaar door de Aziatische crisis getroffen land nog maar een mogelijkheid zag: Maleisië moest zich isoleren van de wereldkapitaalmarkt. Het land gaat grote beperkingen opleggen aan het grensoverschrijdend kapitaalverkeer. Onder de kop 'Leg financiële markten aan banden' berichtte NRC Handelsblad hierover op 5 september. Normaal gesproken zou zo'n maatregel van Mohamad niet al te veel aandacht hebben gekregen. NRC Handelsblad schildert hem in het genoemde artikel af als een 'op de internationale fora als niet bijster serieus te nemen buitenbeentje'. Ook het Britse weekblad The Economist heeft weinig goede woorden over voor zijn plannen (The Economist van 5 augustus 1998. Maar als wereldberoemde economen als Joseph Stiglitz (topeconoom van de Wereldbank (zie ook NRC Handelsblad van 27 juni 1998) en Paul Krugman (hoogleraar aan het Massachusetts Institute of Technology, MIT en coryfee op het gebied van de internationale economie) soortgelijke denkbeelden uiten, is er voldoende aanleiding ze serieus te nemen. In een open brief aan premier Mahathir op de website van het Amerikaanse zakenblad Fortune betuigt Krugman zijn steun aan het plan van de Maleisische regering. Daarbij waarschuwt hij er overigens wel voor dat de voorgenomen deviezencontrole wel gepaard moet gaan met ingrijpende hervormingen (www.fortune.com). In datzelfde tijdschrift geeft Krugman een uiterst leesbare analyse van de oorzaken van de Aziëcrisis en de mogelijke oplossingen. Hij gaat uitgebreid in op het (gebruikelijke) recept dat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft voor landen die met dit soort ernstige economische problemen worstelen. Dat recept ziet er (vrij naar Paul Krugman) in grote trekken zo uit:

1. het getroffen land ontvangt krediet van het IMF om het te helpen de crisis uit te zingen;
2. het IMF verbindt voorwaarden aan het krediet en eist dat het land zijn economie diepgaand hervormt;
3. het IMF laat het land zijn rente voorlopig zo hoog opschroeven dat het voor buitenlandse beleggers toch interessant blijft de munt van dat land aan te houden;
4. en dan maar bidden en hopen dat de financiële wereld zijn vertrouwen hervindt.

In voorgaande gevallen heeft dit IMF-recept zijn geneeskrachtige uitwerking al verschillende keren bewezen (bijvoorbeeld Mexico in 1995), maar voor de Aziatische economieën blijkt de remedie niet deugdelijk. Krugman geeft een aantal redenen hiervoor. Aziatische ondernemingen zitten zo torenhoog in de schulden dat zij de hoge rentestanden die het IMF voorschrijft niet kunnen overleven. En, het kon niet slechter treffen, het belangrijkste Aziatische land, Japan, zit weliswaar niet in een financiële crisis, maar de economie staat er daar wel zo minnetjes bij dat Japan niet als economisch trekpaard voor Azië kan dienen.
Daarom pleit hij net als Mohamad (en een groeiend aantal -vooral Aziatische- economen en politici) voor een stelsel van deviezenbeperkingen. Zo'n stelsel werkt ongeveer als volgt: exporteurs moeten de vreemde valuta's die zij van hun klanten ontvangen tegen een vastgestelde wisselkoers verkopen aan de regering. Zij die vreemde valuta's nodig hebben kunnen die (tegen diezelfde koers) van de overheid kopen. Maar de overheid bepaalt voor welke doeleinden die valuta's wel en niet mogen worden gekocht. Zo wordt het mogelijk voor de regering om de rente te verlagen om daarmee de binnenlandse economie wat lucht te geven. Buitenlandse beleggers zullen hun geld nu immers niet meer massaal terugtrekken. Voor dergelijke valutatransacties geeft de regering geen toestemming. Krugman beschouwt een beperking van het vrije kapitaalverkeer zeker niet als een fraaie oplossing. Maar in het licht van de omstandigheden is het volgens hem de minst kwade van alle alternatieven. Die conclusie geeft wel aan hoe hoog de wanhoop is opgelopen.

JP