'Leg financiële markten aan banden'

Door onze redacteur HANS BUDDINGH'
In Azië klinkt de roep al langer, maar ook in Europa worden nu steeds vaker pleidooien gehouden om de financiële markten aan banden te leggen.

ROTTERDAM, 5 SEPT. Helmut Schmidt schreef in het jongste nummer van het weekblad Die Zeit een artikel onder de weinig verhullende kop 'De globale waanzin'. Niet Rusland of de Aziatische crisislanden zijn volgens de Duitse ex-bondskanselier verantwoordelijk voor een dreigende wereldwijde economische crisis, maar de speculanten met hun hot money.

Het (dis)functioneren van de grenzeloze markt staat sinds de nieuwe crisisgolf in de financiële wereld meer dan ooit op de agenda. Het gaat niet zozeer om de voortschrijdende liberalisering van de handel in goederen en diensten, maar om het vrije verkeer van kapitaal dat de wereld 24 uur per etmaal in zijn ban heeft.

De meeste aandacht kreeg afgelopen week de Maleisische premier Mahathir Mohamad, die beperkingen voor de handel in de Maleisische munt ringgit invoerde. Nu geldt Mahathir met zijn herhaalde tirades tegen ,,criminele'' en ,,gewetenloze'' speculanten op de internationale fora als een niet bijster serieus te nemen buitenbeentje, maar ook Hongkong - algemeen beschouwd als het summum van laisser faire - is sinds kort niet langer bereid de markt haar gang te laten gaan. Vorige maand pleegden de monetaire autoriteiten hoogst ongebruikelijke interventies op de aandelenmarkten. En gisteren kondigde Hongkong zelfs een verbod op bepaalde speculatieve transacties aan in de drie belangrijkste aandelen op de beurs.

Ook in Europa klinkt de roep om de financiële markten aan banden te leggen.

In Duitsland is het de sociaal-democratische SPD die zich er in de aanloop naar de verkiezingen sterk voor maakt. En de Franse socialistische premier Lionel Jospin laat zich in dezelfde zin uit.

In de boezem van internationale financiële instellingen, zoals het Internationaal Monetair Fonds (IMF), is chef-econoom van de Wereldbank Joseph Stiglitz al enige tijd de meeste spraakmakende pleitbezorger van beperkingen voor wereldwijde geldstromen. Kwetsbare opkomende economieën moeten volgens Stiglitz de mogelijkheid hebben het korte kapitaalverkeer aan banden te leggen.

De directe buitenlandse investeringen in echte bedrijfsactiviteiten moeten volgens Stiglitz ongemoeid blijven, want die leiden tot directe welvaartsvergroting.

De gezaghebbende hoogleraar aan Stanford University meent enkele goede argumenten te hebben.

Zijn meest fundamentele punt is dat de wereldgemeenschap - met de miljarden dollars aan hulppakketen voor crisislanden - via het IMF opdraait voor de risico's van roekeloze beleggers die zich in het ongeluk storten. Het is niet meer dan logisch dat de overheid probeert deze inefficiëntie van de markt te corrigeren. Bovendien kan een individueel land door een bank- of valutacrisis wel meer dan 10 procent van zijn bruto binnenlands product verliezen. Het gaat dus in feite om het beperken van negatieve externe effecten, zoals dat ook gebeurt door regelgeving op het gebied van milieubescherming.

De vooraanstaande econoom Paul Krugman van het Massachusetts Institute of Technology (MITI) voegde zich in het septembernummer van het zakenmagazine Fortune in het koor van Stiglitz. Achter een veilige beschutting tegen speculatiekapitaal kunnen crisislanden gemakkelijker de rente verlagen en de economie stimuleren. In een open brief op de website van Fortune aan premier Mahathir waarschuwt Krugman wel dat de tijdelijke restricties geen alternatief zijn voor hervormingen.

Deskundigen wijzen op landen als China en India, die door hun restrictief kapitaalverkeer in de Aziatische crisis relatief ongeschonden bleven. Ex-bondskanselier Schmidt in Die Zeit: ,,Net als het internationale luchtverkeer heeft ook het internationale geldverkeer dringend behoeft aan regelgeving en controle.''