VRIJDAG
Eerder verschenen
columns

DE DRAAD
JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

Belofte

door Bernard Hulsman
Hoofdgast van het Holland Festival is dit jaar de Britse kunstenaar Brian Eno, zo meldden vorige week alle dagbladen. Uitvoeringen van Eno's composities en zijn kunstwerken moeten ervoor zorgen dat meer jongeren het Holland Festival zullen gaan bezoeken dan nu het geval is.

De redenering van de leiding van het Holland Festival is eenvoudig. Waar houden jongeren van? Juist, van popmuziek. Hoe maken we het Holland Festival dus aantrekkelijker voor jongeren? Door een popmuzikant als speciale gast uit te nodigen. Welnu, Eno is een popmuzikant die we kennen, moet de festivalleiding hebben gedacht, en dus promoveren we hem tot speciale gast. Toch is het niet waarschijnlijk dat Eno veel jongeren naar het Holland Festival zal trekken. Het is alweer meer dan vijfentwintig jaar geleden dat Eno het geluid bepaalde van een populaire popgroep. Begin jaren zeventig was de toen al kalende maar toch zeer langharige Eno het brein van Roxy Music, de Britse popgroep die met arty glamrock vooral onder VWO-ers en studenten aanhang kreeg. Hoe belangrijk Eno voor Roxy Music was, bleek na zijn vertrek uit de groep in 1973: onder leiding van prince charming Bryan Ferry verwerd Roxy Music tot een ensemble dat gepolijste confectiepop vertolkte. Maar Eno zelf heeft zijn belofte ook niet helemaal ingelost, althans niet op het gebied van de popmuziek. In plaats van uit te groeien tot een heuse popster werd Eno 'de man achter de schermen'. Eno is na Roxy Music voor de popmuziek vooral van belang als de producer wiens naam alleen in kleine lettertjes op hoezen staat vermeld. Als man achter de knoppen had hij grote invloed op nu beroemde platen van David Bowie (onder meer Low), The Talking Heads (onder meer Remain In Light) en later ook van U2 (The Unforgettable Fire).

Als musicus heeft hij zich opgehouden in de marges van de popmuziek. Met onder meer zijn Music for Airports werd hij een pionier van ambient music, muziek die uitdrukkelijk is bedoeld als anoniem muzikaal behang. Of hij maakte schrille, ongemakkelijke elektronische muziek, beslist niet bestemd voor een groot poppubliek.

Muziek was niet genoeg voor Eno. In de jaren tachtig ging hij met behulp van video's en computers 'installaties' vervaardigen. Ook bleek hij over een neus te beschikken die hem tot geurexpert maakte. Een decennium later ontpopte hij zich tot een geëngageerd kunstenaar en werd hij een van de oprichters van War Child, de hulporganisatie voor jonge slachtoffers van de oorlogen in het voormalige Joegoslavië. Verder is hij docent aan een kunstacademie en schrijft hij boeken.

Tussen alle bedrijven door houdt Eno zich ook nog wel bezig met muziek. Zo heeft hij de laatste jaren muziek gemaakt die dank zij computermanipulaties tot in de eeuwigheid nooit hetzelfde zal klinken.

Brian Eno is, kortom, een laat twintigste-eeuwse versie van de homo universalis. Hij is ongetwijfeld een boeiende eigentijdse kunstenaar, die zich helemaal thuis voelt in het tijdperk van de computer. Maar toen Eno de brui gaf aan zijn carrière als popmuzikant, moest meer dan de helft van de huidige twintigers nog worden geboren.

(Uit Cultureel Supplement van 2 april 1999 )