Sociale verbanden op Internet

Geachte redactie,

Als sociaal wetenschapper heb ik verschillende sociaal psychologische alsook commercieel toepasbare experimenten met betrekking tot computer communicatie (CC) en het Internet uitgevoerd. De veel gebruikte term van toepassing op computer communicatie en Internet is 'anonimiteit' van gebruikers. Anonieme gebruikers kunnen zonder een kans op represailles interacteren en dientengevolge verslechterende sociale relaties ontwikkelen. De vrees is dat te veel vrijheid leidt tot chaos, bandeloosheid en anarchie. Zo zou anonimiteit een interpersoonlijke verbondenheid met andere gebruikers in de weg staan. Door de anonimiteit zou in CC sociale benvloeding afnemen, en gebruikers een zakelijke en onpersoonlijke communicatiestijl hanteren (e.g. Kiesler, Siegel, & McGuire, 1984). Enkele experimenten tonen echter aan dat anonimiteit in CC ook gepaard kan gaan met versterkte sociale benvloeding binnen een groep (Sakhel, 1997; Postmes, 1996; Spears, Lea, & Lee, 1990). Naar aanleiding van experimenten waarbij gebruikers via een computernetwerk met elkaar communiceren kan concluderend worden gesteld, dat anonimiteit de inductie van sociale normen, en conformering aan deze normen, niet in de weg staat. Gegeven een zeker niveau van betrokkenheid bij de groep, kan anonimiteit leiden tot een vergrote sociale benvloeding, doordat individuele verschillen in de groep een minder grote rol spelen. Communicatie via het Internet zal op dezelfde wijze verlopen als CC tijdens de uitgevoerde experimenten. Communicatie via CC of het Internet gebeurt veelal door mensen die tijdens de interactie deel uitmaken van een sociale groep. Deze groep kan op verschillende manieren gevormd worden: zakelijk, studie, priv/familiair, recreatief enzovoorts. Mensen zitten achter een scherm, typen teksten in en lezen teksten van anderen zonder de invloed van een hoeveelheid van verbale en non-verbale persoonlijke kenmerken. Door de afwezigheid van deze verbale en non-verbale persoonlijke kenmerken ontstaat een gevoel van gelijkheid, waardoor mensen van verschillende status elkaar gemakkelijker zullen benaderen. De vrees is nu dat door deze vrijheid iedereen, zonder remmingen van alles aan een ander kan zenden. Deze vrees is volgens mij ongegrond. Niet alleen de wetenschappelijke experimenten, maar ook ervaringen in de praktijk (bijvoorbeeld de anonieme MUD spelletjes) leren ons dat mensen op basis van de inhoudelijke boodschap zeer goed weten wie serieus aan de discussie of het spel deelneemt, ook al is dit niet op groepsniveau maar op een persoonlijk niveau. Ook is het heel goed mogelijk om via CC emotionele boodschappen over te brengen aan anderen die men in het geheel niet kent. Op de wijze wordt de inhoud van de boodschap veel belangrijker dan de vorm waarin ze gepresenteerd wordt. En dit nu is de kracht van het Internet. Anonimiteit heeft een interactiestijl tot gevolg waarbij inhoudelijke aspecten een doorslaggevende rol gaan spelen. Hoe men achter het scherm zit (in driedelig grijs of in joggingpak) doet niet ter zake. Het is de inhoud die relevant moet zijn wil men een goede interactie met anderen realiseren.

Drs. Khaled Sakhel

Literatuur:

Kiesler, S., Siegel, J., & McGuire, T. W. (1984). Social psychological aspects of computer mediated communication. American Psychologist, 1984, 1123-1134.

Postmes, T. T. (1996). Social influence in computer-mediated groups. PhD Thesis, University of Amsterdam.

Sakhel, K. (1997). In publicatie: Fundamentele Sociale Psychologie, (Deel 11): Sociale Beïnvloeding in Computer-Gemedieerde Groepen: het Effect van Anonimiteit op Sociale Keuzen en Gedrag.