Sociale verbanden op Internet
Geachte redactie,
Als sociaal wetenschapper heb ik verschillende sociaal psychologische
alsook commercieel toepasbare experimenten met betrekking tot computer
communicatie (CC) en het Internet uitgevoerd.
De veel gebruikte term van toepassing op computer communicatie en
Internet is 'anonimiteit' van gebruikers. Anonieme gebruikers kunnen
zonder een kans op represailles interacteren en dientengevolge
verslechterende sociale relaties ontwikkelen. De vrees is dat te veel
vrijheid leidt tot chaos, bandeloosheid en anarchie. Zo zou anonimiteit
een interpersoonlijke verbondenheid met andere gebruikers in de weg
staan. Door de anonimiteit zou in CC sociale benvloeding afnemen, en
gebruikers een zakelijke en onpersoonlijke communicatiestijl hanteren
(e.g. Kiesler, Siegel, & McGuire, 1984). Enkele experimenten tonen echter
aan dat anonimiteit in CC ook gepaard kan gaan met versterkte sociale
benvloeding binnen een groep (Sakhel, 1997; Postmes, 1996; Spears, Lea,
& Lee, 1990).
Naar aanleiding van experimenten waarbij gebruikers via een
computernetwerk met elkaar communiceren kan concluderend worden gesteld,
dat anonimiteit de inductie van sociale normen, en conformering aan deze
normen, niet in de weg staat. Gegeven een zeker niveau van betrokkenheid
bij de groep, kan anonimiteit leiden tot een vergrote sociale
benvloeding, doordat individuele verschillen in de groep een minder
grote rol spelen.
Communicatie via het Internet zal op dezelfde wijze verlopen als CC
tijdens de uitgevoerde experimenten. Communicatie via CC of het Internet
gebeurt veelal door mensen die tijdens de interactie deel uitmaken van
een sociale groep. Deze groep kan op verschillende manieren gevormd
worden: zakelijk, studie, priv/familiair, recreatief enzovoorts. Mensen
zitten achter een scherm, typen teksten in en lezen teksten van anderen
zonder de invloed van een hoeveelheid van verbale en non-verbale
persoonlijke kenmerken. Door de afwezigheid van deze verbale en
non-verbale persoonlijke kenmerken ontstaat een gevoel van gelijkheid,
waardoor mensen van verschillende status elkaar gemakkelijker zullen
benaderen.
De vrees is nu dat door deze vrijheid iedereen, zonder remmingen van
alles aan een ander kan zenden. Deze vrees is volgens mij ongegrond.
Niet alleen de wetenschappelijke experimenten, maar ook ervaringen in de
praktijk (bijvoorbeeld de anonieme MUD spelletjes) leren ons dat mensen
op basis van de inhoudelijke boodschap zeer goed weten wie serieus aan de
discussie of het spel deelneemt, ook al is dit niet op groepsniveau maar
op een persoonlijk niveau. Ook is het heel goed mogelijk om via CC
emotionele boodschappen over te brengen aan anderen die men in het geheel
niet kent.
Op de wijze wordt de inhoud van de boodschap veel belangrijker dan de
vorm waarin ze gepresenteerd wordt.
En dit nu is de kracht van het Internet. Anonimiteit heeft een
interactiestijl tot gevolg waarbij inhoudelijke aspecten een
doorslaggevende rol gaan spelen. Hoe men achter het scherm zit (in
driedelig grijs of in joggingpak) doet niet ter zake. Het is de inhoud
die relevant moet zijn wil men een goede interactie met anderen
realiseren.
Drs. Khaled Sakhel
Literatuur:
Kiesler, S., Siegel, J., & McGuire, T. W. (1984). Social psychological
aspects of computer mediated communication. American Psychologist, 1984,
1123-1134.
Postmes, T. T. (1996). Social influence in computer-mediated groups. PhD
Thesis, University of Amsterdam.
Sakhel, K. (1997). In publicatie: Fundamentele Sociale Psychologie, (Deel
11): Sociale Beïnvloeding in Computer-Gemedieerde Groepen: het
Effect van Anonimiteit op Sociale Keuzen en Gedrag.