Door onze correspondent COEN VAN ZWOL
MOSKOU, 17 APRIL. Louis de Funès en Jean Paul Belmondo waren dit weekeind de nieuwe gezichten van NTV. Nu de politie de staf van het voorheen onafhankelijke Russische tv-kanaal de studio had uitgezet, moest men de gaten vullen met stokoude Franse komedies en ballroomdancing.

In het NTV-nieuws verschenen gisteren zowel obscure nieuwlezers als bekende gezichten. Want lang niet iedereen is de ontslagen directeur Kiseljov gevolgd. Of er een toekomst is voor diens getrouwen in het nieuwe Russische medialandschap, moet nog blijken. TNT, het kabelkanaaltje dat nu als noodplatform voor Kiseljov dient, valt binnenkort ook in handen van geldschieter Gazprom wanneer Media Most- eigenaar Goesinski een lening van 261 miljoen dollar niet kan terugbetalen. Veel oude NTV-medewerkers kijken de kat uit de boom. Als de rook is opgetrokken, vertrekt Kiseljov naar de Spaanse villa van zijn vriend Goesinski, zo vrezen ze. En zitten zij zonder baan. Veel journalisten hebben geen ontslag genomen, maar zijn op vakantie. Na maanden van trage juridische worstelingen ging aardgasgigant Gazprom met ruggesteun van het Kremlin dit weekeind voluit in de aanval tegen Media Most, het media-imperium van Goesinski. De opstandige staf van tv- zender NTV werd zaterdagochtend uit de studio's gezet. NTN, de kleine kabelzender van waaruit het NTV-team de volgende dag de uitzendingen trachtte voort te zetten, kreeg meteen de belastingpolitie op bezoek. De krant Segodnja komt vandaag niet uit. Nu opinieblad Itogi nog. Het is een offensief in de beste Russische militaire traditie. Val de vijand overal aan, frontaal, op de flanken, in de rug; geef hem geen tijd om op adem te komen.

Vorige week herinnerden de spin-doctors van het Kremlin aan de vele zonden van NTV en eigenaar Vladimir Goesinski. In 1996 nam NTV het voortouw in de zwarte propaganda tegen de communisten bij de herverkiezing van Jeltsin. De goodwill die dat opleverde werd omgezet in klinkende munt, zoals een lening van bijna een half miljard van Gazprom, die Goesinski dacht nooit terug te hoeven betalen. Later leende Media Most zich voor het witwassen van kompromat (compromitterend materiaal) over Goesinski's zakenrivalen. Maar in 1999 gokte Goesinski op het verkeerde paard - de tandem Loezjkov-Primakov - en kreeg hij de rekening gepresenteerd. Volgens een ex-NTV topman speelde NTV vorig jaar nog steeds het oude spel - nieuws als politieke handelswaar. Als enige berichtte de tv-zender kritisch over Tsjetsjenië. Maar het deed dit alleen in de ijdele hoop het Kremlin te kunnen chanteren Media Most met rust te laten. Socioloog Boros Kagarlitski schreef gisteren in The Moscow Times dat de 'liberale' media nu oogsten wat het ze zelf heben gezaaid. De herverkiezing van Jeltsin in 1996 sterkte de journalisten in de gedachte dat ze de publieke opinie naar hartelust kunnen en vooral ook mogen manipuleren. Want als het Russische volk wordt toegestaan voor zichzelf te denken, gaat het domme dingen doen, zoals op de communisten stemmen. Tv-zenders zijn een machtig politiek wapen, en journalisten gedragen zich als huurlingen. Geen wonder dan dat het Kremlin zo'n wapen niet in handen laat van de flamboyante, emotionele vijand Goesinski. Door diens neiging tot potverteren op leningen bleek zijn imperium bovendien kwetsbaar. Wie 'onafhankelijk' wil zijn, moet eerst maar eens leren winst te maken.

Allemaal waar, maar met de sloop van Media Most lijkt de Russische pers in zekere mate gelijkgeschakeld. Anderszijds is deze 'staatscontrole' over de media bedrieglijk. Neem Gazprom-Media, die nu de controle krijgt over NTV, een nationale tv-zender. Gazprom is een semi-staatsbedrijf, dat voor 38 procent in handen is van het Kremlin. Wordt NTV dus de spreekbuis van het Kremlin? Nu wel, maar volgend jaar kan dat weer anders liggen. Gazprom is een staat binnen de staat, geleid door een hechte groep gasmanagers. Die verrichten nu hand- en spandiensten voor het Kremlin, maar kunnen binnenkort ook op voet van oorlog staan met Poetin - als die namelijk ernst maakt met zijn voornemen het weinig investerende en winst makende bedrijf te hervormen. Als het Kremlin die strijd aandurft, zou Rusland met NTV opnieuw een kritische zender in huis hebben. Opnieuw uit troebele motieven, dat wel.

Zie ook:

Glasnost en modern Russisch kapitalisme(5 april 2001)
NTV-journalisten bezetten tv-zender (5 april 2001)