Wereldprimeur in Amsterdam: Eerste officiële homohuwelijk

Het burgerlijk huwelijk is zondag opengesteld voor homoseksuelen. Vier paren hadden in de nacht van zaterdag op zondag direct na middernacht de wereldprimeur. Het werd een mediacircus met een boodschap.

Door onze redacteur YASHA LANGE
AMSTERDAM, 1 APRIL. Het had wel iets van de Oscar-uitreikingen: de aankomst van de vier aanstaande homoseksuele echtparen bij het stadhuis in Amsterdam. Auto's komen voorrijden, een enorme haag van dringende en duwende fotografen en cameraploegen staat klaar, de sterren stappen uit, poseren uitgebreid en schreien dan naar binnen. Alleen de limousines zijn vervangen door vier Volkswagen Kevers, in verschillende kleurtjes. Amsterdam had in de nacht van zaterdag op zondag een wereldprimeur: de openstelling van het burgerlijk huwelijk voor homoseksuelen.

Honderd journalisten, vijftien cameraploegen en dertig fotografen uit binnen- en buitenland waren erbij. Van grote mediaconcerns als Reuters, Associated Press, de BBC, het Amerikaanse ABC en verslaggevers uit Spanje, Japan, Bulgarije, Engeland en Belgie tot homobladen als de Gay Times, Pink Paper en Diva. Die belangstelling was de precies bedoeling. Natuurlijk, er waren vier hele blije echtparen. Maar het door de Gay krant en het COC georganiseerde media-evenement had vooral tot doel een boodschap te verspreiden: volledig gelijke rechten voor homoseksuelen. ,,We hopen dat Nederland hiermee een voorbeeld voor de rest van de wereld zal zijn'', herhaalden ze continu en met veel geduld tegen de buitenlandse pers. Want in Nederland mag het huwelijk voor homoseksuelen nauwelijks nog controversieel zijn, in vrijwel alle andere landen is het ver weg en vaak onbespreekbaar. Ook in Europa, volgens Job Cohen. Als staatssecretaris van justitie bereidde hij de wet voor die het burgerlijk huwelijk voor homoseksuelen mogelijk maakt. Bij zijn Europese collega's voelde hij ,,veel weerstand'', zegt hij. Maar die scepsis kan verdwijnen, denkt hij. ,,Net als bij mijzelf. Tien jaar geleden begreep ik niet waarom homoseksuelen zo graag wilden trouwen. Nu ben ik helemaal om.'' Het was de laatste wet die Cohen door het parlement loosde.

Vannacht liet hij zich als burgemeester van Amsterdam even omdopen tot ambtenaar van de burgerlijke stand, om de vier huwelijken te kunnen voltrekken. Al met al ,,dubbel leuk''.

De vier echtparen zitten naast elkaar in de raadszaal van Amsterdam op de eerste rij, daarachter familie en vrienden en op de publieke tribune genodigden en pers. Rozen op tafel, een hart van rozenblaadjes in het midden. Er wordt veel geklapt - Cohen eindigt zijn toespraak om twee voor twaalf en suggereert vrolijk dat er dan maar tot middernacht doorgeklapt moet worden, wat ook gebeurt. De organisatie heeft allerlei 'fotomomenten' bedacht (aankomst, paren feliciteren elkaar, aktes worden getekend door paren) maar daar houdt niemand zich aan. Een fotograaf zegt nog nooit zo'n gedrang te hebben meegemaakt, een ander vergelijkt het met een wedstrijd in de Champions League voetbal. Het mag de pret niet drukken, er worden geintjes gemaakt. ,,Hij was te droog Frank, natter'', roept een vriend als Frank Wittebrood en Peter Wittebrood-Lemke elkaar mogen zoenen. En na afloop applaus, taart aansnijden, felicitaties en weer breed lachend de pers te woord staan.

,,This will be a huge story in the US'', zegt een verslaggever van ABC television. Daarna gaat iedereen naar de Exit, een homodiscotheek, voor een after-party. De glazen champagne worden uitgedeeld door boomlange travestieten, er wordt gedansd en geproost. Voor Henk Krol, hoofdredacteur van de Gay Krant, was het een historische avond. Hij heeft zich vanaf het begin, dertien jaar geleden, ingezet voor de openstelling van het burgerlijk huwelijk. Lobbyen in het parlement, het woord voeren in de pers. Maar de bedenker bleef, zoals hij gewend is, op de achtergrond. Jan-Wolter Wabeke was hoofdofficier van justitie in Breda toen hij in 1988 constateerde dat het mogelijk moest zijn om via proefprocessen en rechterlijke uitspraken uiteindelijk het parlement zover te krijgen een huwelijk tussen homoseksuelen mogelijk te maken. Maar Wabeke's hoge functie bij het ministerie van justitie maakte het onmogelijk op de voorgrond te treden.

,,Toenmalig minister Hirsch-Ballin heeft nooit geweten dat ik er bij betrokken was.'' Binnen justitie was er verzet. Nu het dan zover is gekomen heeft Wabeke het gevoel ,,dus toch, ik heb dus toch gelijk gekregen.'' En ja, hij is ,,een beetje trots.'' Zijn man, fotograaf Jan Swinkels: ,,Dat mag je ook zijn!'' Natuurlijk is er ook scepsis. Veel homoseksuelen vinden het huwelijk een truttig instituut waar ze helemaal geen deel van willen uitmaken. Dat was de reden dat homo-belangenorganisatie COC lange tijd niets met de strijd van Krol en Wabeke te maken wilde hebben. Volgens Wabeke gaat het niet om truttigheid, maar om keuzemogelijkheid en het symbool van de culturele emancipatie. Of, zoals een verslaggever van een homoblad het uitdrukte: ,,Iedereen moet recht hebben op truttigheid.'' De getrouwde echtparen hadden alle vier al een geregistreerd partnerschap gesloten. Dat vonden ze 'tweederangs'. ,,Wij zijn getrouwd klinkt ook beter dan wij zijn gepartnershipped'', zei Cohen in zijn toespraak. Feitelijk maakt het weinig uit. Het geregistreerd partnerschap regelde al bijna alle zaken die in een huwelijk ook geregeld worden. Het verschil is dat een homoseksueel echtpaar een kind kan adopteren. Maar als een getrouwde lesbienne een kind krijgt, wordt haar vrouw niet automatisch ook moeder. Zij moet dan nog de dochter van haar vrouw adopteren. De symbolische waarde van het huwelijk, daar ging het om, ook voor Gert Kasteel en Dolf Paker. Met champagne in de hand staan ze de pers te woord. ,,We zijn ontzettend blij met elkaar, met dit huwelijk en met het feit dat dit nu in Nederland mogelijk is'', zegt Gert. ,,Only in the Netherlands'', zegt Dolf.