'Dit is geen straf, het is een teken'

Dominee Van den Herik van Oene helpt mensen troost te zoeken in de bijbel. Koeien zijn schepselen van God. Maar koeien zijn geen mensen.

Door onze redacteur JANNETJE KOELEWIJN

OENE, 31 MAART. In Volendam gingen de mensen na de brand in café 't Hemeltje naar de pastoor om zich te laten troosten. In Oene, het eerste dorp waar twee weken geleden mond- en klauwzeer uitbrak, pakken ze de bijbel. "Ze lossen hun geloofsproblemen zelf op", zegt dominee A. van den Herik.

Volendam is katholiek. Oene is hervormd. Orthodox-hervormd. En bij de orthodox-hervormden, zegt Van den Herik, heeft de dominee een andere positie dan de pastoor bij de katholieken. "De pastoor is heilsbemiddelaar. Als hij er niet is, dan is bij wijze van spreken God er niet. De dominee is een herder. De mensen zijn zelf verantwoordelijk." Van den Herik helpt hun alleen om "de bijbel te verstaan", om "troostbronnen aan te boren". Maar ze kunnen het zelf ook, zegt Van den Herik. "Ze kennen de bijbel hier erg goed."

Twaalfhonderd van de vijftienhonderd inwoners van Oene horen bij een stroming binnen de hervormde kerk die de bijbel letterlijk neemt, van kaft tot kaft. Ze heten ook wel Gereformeerde Bonders.

Van den Herik (35), kleinzoon van een boer, komt zelf uit het dorp Strijen in de Hoeksche Waard, Zuid-Holland. Hij studeerde theologie in Utrecht. Eerst was hij dominee in Moordrecht, onder Rotterdam. Sinds negen maanden staat hij in Oene. Hij woont in de pastorie naast de kerk, met zijn vrouw en twee dochtertjes.

Van den Herik praat over een ander verschil tussen Volendam en Oene. Hij zegt het voorzichtig, maar hij zegt het wel: "Koeien zijn geen mensen. De boeren hier zeggen het ook. Dominee, het is gelukkig in het achterhuis. We moeten reëel zijn. Je vrouw of je kinderen verliezen is veel erger." In de preek van aanstaande zondag wil hij het gaan hebben over Jona 4, laatste vers, waarin staat dat de Heere Ninevé zal bewaren als de inwoners zich bekeren. "En zie, honderdtwintigduizend mensen worden bewaard en ook veel vee. Het vee krijgt een aparte vermelding."

Hij leest daar twee dingen in. Beesten zijn ook schepselen. En het gedrag van mensen heeft zijn weerslag op beesten. Het brengt hem op Spreuken 10, waarin staat dat de rechtvaardige het leven van zijn beesten kent. "Dat betekent dat de mens met beesten mag doen wat hij wil. Maar hij moet wel het rechtvaardige doen."

Afgelopen zondag vertelde hij in zijn preek het verhaal dat hij eens van een rabbijn had gehoord. "Voordat joden een beest slachten, leggen ze hun hand op zijn kop. Dat betekent schuldoverdracht. En het is een moment van bezinning. Hier gaat een leven de dood in."

Van den Herik wil niet hypocriet doen. "Een boer is niet iemand die zijn beesten alleen voor de liefhebberij heeft. Zijn vee is zijn broodwinning en hij wil een fatsoenlijke prijs voor de melk en het vlees." Maar hij bestrijdt het beeld dat boeren geldwolven zijn die zich niets aantrekken van het milieu. De boeren in Oene zijn niet zo, zegt hij. "Er zijn hier in de omtrek maar twee mammoetbedrijven met duizenden varkens. Maar die mensen ken ik niet. De boeren die ik ken, hebben hart voor hun beesten. Ze laten ze 's zomers in de wei lopen. De boer bij wie het eerst geruimd werd, zei dat hij 's nachts met zijn vrouw en zijn schoonmoeder was opgestaan om de koeien brokken te geven en over de kop te aaien."

Hij heeft veel gehad aan het boek Hoe God verdween uit Jorwerd van Geert Mak, zegt hij. Hij begrijpt de boeren in Oene nu beter. "Overnames zijn bijna niet meer te betalen, de grondprijzen stijgen, de huizen worden gekocht door mensen van buiten. Vroeger waren hier zeven bakkers, nu nog maar één die nauwelijks het hoofd boven water kan houden. En dan komt deze ramp er nog overheen. Men mag niets doen om haar te keren. Dat maakt de boeren niet vrolijker."

Ziet hij het als een straf van God? "Ik ben daar uitvoerig op ingegaan in mijn preek van afgelopen zondag", zegt hij. "Sommige zonden straffen zichzelf. Als je te veel wijn drinkt, krijg je een delirium. Als je onverantwoord omgaat met de schepping, krijg je dit." Van den Herik zit met een probleem. Waarom worden de boeren gestraft als de hele samenleving schuldig is? "Als je er het vergeldingsdogma op loslaat, zou God de verkeerde straffen." En dat is voor de dominee ondenkbaar. Daarom denkt hij dat het geen straf is, maar een teken.