Ook Turkije heeft zijn Big Brother. Het land is in de greep van Hülya, Murat en de erotische veelvraat Melih. De Turkse waakhond voor de media, RTÜK, is echter minder enthousiast.

Door onze correspondent BERNARD BOUWMAN

ISTANBUL, 31 MAART. Na een paar weken televisie kijken had Turkije het al door: Melih, een bewoner van het Big Brother-huis in Istanbul, deugt niet. Eerst papte de negentienjarige jongen met zijn ringbaardje aan met de 23-jarige Esra. "Ze dachten dat de camera even niet naar hen keek, dus begonnen ze op bed te flikflooien", vertelt Yilmaz, een ober bij het Taksim-plein en een trouwe kijker van Biri bizi gözetliyor, zoals Big Brother in Turkije heet. "Zullen we het doen, vroeg hij daarna aan haar."

Helaas voor Melih maakten de harde wetten van Big Brother, waarbij ook in Turkije een keer per zoveel tijd een bewoner uit het huis moet, een eind aan de romance: Esra vertrok. Maar toen bleek pas echt wat voor een erotische veelvraat Melih was: hij legde het direct aan met Hülya, een vrouw van 35 zonder echtgenoot, maar wel met twee kinderen. "Ik heb ze een keer samen naar het toilet zien lopen", vertelt ober Yilmaz. "De deur ging dicht." Is Melihs gedrag moreel laakbaar? "Natuurlijk is het een viespeuk", zegt Yilmaz lachend. "Maar kun je hem ongelijk geven?"

Yilmaz is niet de enige die er zo over denkt: overal in Turkije zijn er mannen die Melih met de mond veroordelen, maar in hun hart benijden. Mede daarom en aangemoedigd door duizenden bellers, onder wie een aantal parlementsleden en ministers, vond de RTÜK, de Turkse waakhond voor de media, het tijd om in te grijpen. Big Brother vernietigt het gezin, in Turkije nog steeds de hoeksteen van de samenleving, zo liet de waakhond in een verklaring weten. En dus moet ShowTv, de zender die het programma uitzendt, voor straf een dag dicht in afwachting van verdere stappen. De vrouwelijke producent van Big Brother verscheen direct op tv. "Ze gaan proberen om het programma helemaal van de buis te weren", zei ze strijdlustig, "maar we vechten voor wat we waard zijn. " De actie van RTÜK was een directe aanval op de vrijheid van meningsuiting, aldus de producente: "Als het programma verdwijnt, bewijst dat maar één ding: Turkije komt de Europese Unie niet in."

Binnen Turkije heeft de actie van de waakhond inmiddels tot grote ophef geleid, want ook hier is de maatschappij verslaafd geraakt aan de eeuwig-aanwezige-camera. Volgens ShowTv kijken er elke avond zo'n twintig miljoen mensen (ongeveer twee mensen op elke zeven!) naar het programma. "Ik zit elke dag voor de buis", zegt Zeynep, een gehoofddoekte huisvrouw. "Door het programma gaat de tijd wat sneller voorbij. Als het van 's ochtends acht tot 's avonds acht op de buis was, zou ik aan één stuk door kijken." En bij kijken blijft het niet: de emoties uit het huis kleuren het leven van Zeynep. "Ik was helemaal van de kaart toen Hülya het huis uit moest", vertelt ze. "Zo'n lieve, aardige vrouw - ik hield echt van haar."

Het is die status van de huisgenoten als held en dus wellicht rolmodel die de RTÜK angst aanjaagt. Wat zou er immers met Turkije gebeuren als elke negentienjarige jongen het gaat aanleggen met oudere dames met kinderen? Ober Yilmaz van het Taksim-plein ziet dat allemaal niet zo somber in. "Elke televisie heeft een knop die je aan en uit kunt zetten. Niemand verplicht je om naar het huis te kijken." Yilmaz' echte held is ook niet de negentienjarige casanova Melih, maar Murat, een wat oudere man die de rust in het huis helpt bewaren. Als de jongere bewoners zo opgaan in een twistgesprek dat ze op de vuist willen gaan, is Murat altijd degene die de druk van de ketel neemt en de heethoofden bijvoorbeeld voorstelt om samen te gaan dansen. , ,Een echte vader", zegt Yilmaz. "Daar zou iedereen een voorbeeld aan moeten nemen."

Pikant genoeg lijkt de mediawaakhond geen moeite te hebben met de alledaagse wreedheid waar het programma vol mee zit. Een keer per week immers moeten de bewoners - en hier lijkt het programma meer op het Oostenrijkse Taxi Orange dan op het Nederlandse Big Brother - een dag de taxi in om geld te verdienen om hun eten te betalen. En juist die ritjes lopen over van kwaadaardigheid omdat de mensen die de taxi instappen, de kans te baat nemen om de inwoners eens flink voor aap te zetten. "Ik vind jou wel aardig", zegt een jongen vanaf de achterbank tegen een inwoonster van het huis die achter het stuur zit. "Maar je haalt het absoluut niet bij de andere meisjes in het huis." Tot woede van de programmamakers heeft de waakhond ook absoluut geen waardering voor de visuele ingetogenheid die de Turkse Big Brother zichzelf heeft opgelegd: in het huis gebeurt misschien van alles, maar op televisie (en op internet: http://www.showtv.net) is er niets van te zien. Bij de Nederlandse Big Brother raakte de camera pas echt enthousiast als de bewoners van het huis onder de douche gingen, maar in Turkije is de douchedeur ondoorzichtig. Op het computerscherm is goed te zien hoe bijvoorbeeld Murat, de 'vader' van het huis, omzwachteld met handdoeken, en een angstige blik op de camera, zich een weg baant naar de cabine. Pas als hij veilig achter het scherm is, worden de doeken afgelegd.

Het offensief van RTÜK heeft inmiddels een eerste slachtoffer geëist: de wilde verlangens van Melih. Toen ook Hülya het huis uit moest, leek het even alsof hij een derde dame zou gaan versieren. Maar sinds de berisping van RTÜK houdt hij zich kalm: pruilend zit hij op de bank, als een vrouw voorbij komt lopen, kijkt hij demonstratief de andere kant op. De trouwe kijker leest in Melihs ogen de nederlaag: het fatsoen heeft gezegevierd.

Om toegang te krijgen tot de internetsite van Biri bizi gözetliyor moet sinds enkele dagen een toegangsformulier worden ingevuld.