DANIELLE PINEDO
Ze houden van kunst, klassieke muziek, dieren, gezonde mensen of een veilige samenleving. En ze vormen de nieuwe achterban van de AVRO. Een dagje op stap met tribuneleden. "Ik heb niets met dat familiegevoel."

Geertje (62) is al jaren lid van de NCRV, haar man Clemens (63) van de KRO. Beiden zitten sinds vorig jaar ook bij de AVRO, via het lidmaatschap van de tribune Tussen Kunst & Kitsch. Ze omschrijven zichzelf als "passieve kunstbelevers". Geertje: "Op vakanties lopen we graag een museumpje binnen." Clemens: "Maar we kopen zelden een kunstwerk." Geertje: "Behalve als het iets toevoegt. En dat doet het vrijwel nooit."

Een tribune is "een plek voor mensen die dezelfde interesse hebben en daar actief mee bezig willen zijn", meldt de AVRO in een brochure. Van de achttien tribunes die de omroep in 1997 oprichtte zijn er vijf over, gegroepeerd rond de thema's Kunst, Gezondheid, Klassieke muziek, Dieren en Veiligheid. De tribune Tussen Kunst & Kitsch is met 42.000 leden de grootste, gevolgd door Gezondheid (30.000), Alle dieren tellen mee (25.000), Klassieke muziek (13.000) en Veiligheid (13.000).

Tribuneleden (kosten 12,60 gulden per jaar) kunnen twee keer per maand deelnemen aan excursies of rondleidingen. Ze mogen met voorrang tv- opnamen bijwonen en krijgen elk kwartaal een magazine waarin zij op "de krenten uit de kunstpap" worden geattendeerd. Ook zijn er regelmatig speciale aanbiedingen. Na een uitzending over fotograaf Paul Huf in Close Up, eind vorig jaar, mochten tribuneleden voor 200 gulden een van zijn foto's kopen. "Bel gauw en hang een echte Huf boven de bank", moedigde het tribunemagazine de lezers aan.

Clemens en Geertje gaan vandaag voor het eerst naar een tribuneactiviteit: een rondleiding op de kunstbeurs ART in Rotterdam. Samen met andere tribuneleden mogen zij een uur lang, onder begeleiding van een kunstkenner, langs de galeriestandjes lopen en vragen stellen. Zo wil Clemens graag van een galeriehouder weten hoe het met zijn omzet zit. Aan een ander vraagt hij hoeveel jong talent hij "in portefeuille heeft". Hij wordt gerustgesteld: het gaat goed met de Nederlandse kunst.

Lidwien (59) en Theo (60) zijn lid van de VPRO. Zij heeft "helemaal niets met het AVRO-familiegevoel", maar gaf zich twee jaar geleden op voor een cursus 'kunst kijken op Schiphol', na een oproep in het tv- programma Tussen Kunst & Kitsch. "Voor die cursus moest ik eerst lid worden van de tribune, en dat heb ik toen maar gedaan." Tot haar ergernis bemerkte ze onlangs dat ze daarmee ook lid van de AVRO was geworden. "Een nogal slinkse manier van ledenwerven." Vooral Lidwien neemt vaak deel aan de tribuneactiviteiten, maar zou het haar kinderen niet aanraden. "Te veel grijs", vindt zij. Het gemiddelde kunstlid is zestig jaar.

Yvonne (48) is al tien jaar lid van de VARA. Ook zij was geen lid van de AVRO geworden als ze niet door de omroep was benaderd. Yvonne: "Ik had meegedaan aan een schriftelijke prijsvraag in het tv-programma Kunstblik. Daaruit concludeerde de AVRO dat ik interesse in kunst had. Ik werd gebeld of ik tribunelid wilde worden. Dat wilde ik wel."

Geertje, Clemens, Lidwien, Theo en Yvonne vertegenwoordigen de nieuwe achterban van de AVRO. Want dat is volgens Wim Weijland, hoofd Cultuur en Amusement van de omroep, de uiteindelijke functie van de tribunes: een nieuw ledenbestand creëren. Weijland: "Die tribunes zijn groepen gelijkgestemden. Communities, zeg maar. Omroepen als de VPRO, de VARA en de EO zijn - door de aard van hun programmering of hun religieuze of politieke wortels van nature al hechte gemeenschappen. De AVRO niet. Op deze manier hopen wij dat toch te bereiken." Dat veel tribuneleden al lid zijn van een andere omroep en weinig affiniteit met de AVRO hebben, vindt hij verklaarbaar. "Die band moet groeien, daar is tijd voor nodig. En wat dat dubbele lidmaatschap betreft: veel Nederlanders zijn nu eenmaal lid van een omroep. Dat is onvermijdelijk."

Weijland typeert het gemiddelde lid van de Tussen Kunst & Kitsch- tribune als "iemand die af en toe een boek leest en drie keer per jaar naar een museum gaat - eerder Vermeer dan Hopper. Het zijn mensen die liever niet alleen op stap gaan of zelf informatie vergaren. Wij proberen de activiteiten dan ook zo laagdrempelig mogelijk te houden." De gemiddelde leeftijd van kunstleden vindt hij "aan de hoge kant". Bij Dieren en Gezondheid ligt die leeftijd aanzienlijk lager respectievelijk 30 en 35 jaar. Weijland: "Voor Kunst moet verjonging mogelijk zijn. Vijfenveertig is een mooi streefgetal."

De vraag is hoe hecht de nieuwe AVRO-gemeenschappen zijn. Van de 42.000 Tussen Kunst & Kitsch tribuneleden zijn er vandaag dertig komen opdagen. Maar volgens Weijland komt het vaker voor dat een activiteit achthonderd man trekt, vooral als Beeldenstorm-presentator Henk van Os van de partij is. Als voorbeeld geeft hij de dubbeltentoonstelling over reliekverering, in de Amsterdamse Nieuwe Kerk en het Catharijneconvent in Utrecht. Tribuneleden konden voor twintig gulden beide tentoonstellingen bezoeken, en kregen korting op hun treinkaartje. Via een audio-apparaat konden ze tijdens de reis luisteren naar een verhaal van Van Os over pelgrimages in de Middeleeuwen. Drieduizend tribuneleden meldden zich aan.

De tribuneactiviteiten vallen niet bij iedereen in goede aarde. Zo vroeg het Commissariaat voor de Media zich eerder dit jaar af of het programma-aanbod van de AVRO daardoor niet op een tweede plan kwam te staan. Waarnemend voorzitter Lennart van der Meulen stelde in Adformatie vast dat "de AVRO zich meer en meer ontwikkelt als multimedia-uitgever en organisator op de grens tussen publieke dienstverlening en commercie". Programma's werden volgens hem op deze wijze ondergeschikt aan de overige activiteiten. Die indruk werd versterkt toen de NOS-top de winterprogrammering van de AVRO in januari naar de prullenmand verwees; een ingreep die vorige week weer werd teruggedraaid.

Weijland kan zich niet vinden in de kritiek. Volgens hem blijft de kwaliteit van de programma's wel degelijk vooropstaan. Fel: "Van de tien best gewaardeerde programma's op de Nederlandse televisie, waren in januari vier AVRO-programma's. En Tussen Kunst & Kitsch is, na Studio Sport en Het Journaal, een van de best bekeken programma's ." Ook insinuaties dat de tribunes met omroepgeld zouden worden gefinancierd, ontkracht hij met klem. "Tribuneleden betalen hun eigen activiteiten. De organisatie en het magazine worden gefinancierd met verenigingsgeld en inkomsten uit het tribunelidmaatschap."

Twee weken geleden kreeg de AVRO steun vanuit onverwachte hoek. In opdracht van de NOS deed adviesbureau McKinsey onderzoek naar de rol van de nieuwe media binnen het publieke bestel. Een van de uitkomsten was dat "het faciliteren en stimuleren van communities een goede manier is om (..) de positie van de omroepen in de samenleving te verankeren". Volgens McKinsey zou de publieke omroep "een platform kunnen creëren waarop het publiek zelf communities kan starten, en dit stimuleren door content te leveren die deze communities ondersteunt". Weijland wijst erop dat dat nu al gebeurt: "Naar aanleiding van het AVRO-programma Wie is... de Mol zijn diverse websites en chatgroepen opgericht. Toevallig hoorde ik dat door fans onlangs een 'Wie is de Mol dag' is georganiseerd. Daar heeft de AVRO verder niets mee te maken. Die community houdt zichzelf in stand."