Het Russische ruimtestation Mir zal ergens in de komende dagen 'gecontroleerd' op aarde neerstorten. Als het fout gaat, betaalt Lloyds in Londen de rekening.

Illustratie: Vallende satellieten

Door onze redacteur CEES BANNING

ROTTERDAM, 10 MAART. De Londense City is in de ban van vijfenveertig ton ruimteschroot. "Het is een absoluut uniek contract", zegt Adrian Beeby, woordvoerder van de verzekeringsmaatschappij Lloyds. "Op de beursvloer en in de pubs is de Mir-polis hét gesprek."

Op korte termijn valt het einde te verwachten van het Russische ruimtevaartstation Mir. Na een verblijf van vijftien jaar in de ruimte valt 140 ton witgloeiend ruimteschroot naar de aarde. Tweederde verbrandt en verdampt in de dampkring, 45 ton schroot komt terecht in de Stille Oceaan tussen Nieuw Zeeland en Chili. De Russen houden rekening met een kans van twee drie procent dat brokstukken op land terechtkomen. En dat een brokstuk in een bewoond gebied terechtkomt, wordt niet volledig uitgesloten.

Om de financiële gevolgen hiervan (de kans is 0,02 procent) af te dekken, heeft het Russisch ruimtevaartagentschap een verzekering afgesloten. In het contract met de in Moskou gevestigde maatschappijen Megaruss, Awikos en Kompanie staat dat in geval van een ramp uitkeringen aan de slachtoffers kunnen worden gefinancierd voor een totaalbedrag van ruim 200 miljoen dollar.

Om het risico te spreiden worden dergelijke grote - en unieke contracten vaak herverzekerd en aangeboden op de internationale assurantiebeurzen in München, New York of Londen. Wanneer het om kunst gaat, komen de polissen vaak terecht op de Amsterdamse assurantiebeurs. "Maar de Mir-polis hoort absoluut thuis in Londen", zegt Lloyds woordvoerder Beeby. Londen is gespecialiseerd in verzekering op het terrein van vliegtuigen en ruimtevaart.

"Zo'n contract is een mijlpaal in de verzekeringsgeschiedenis; te vergelijken met Van Gogh." Beeby doelt op het meest aansprekende voorbeeld van een kunstverzekering: de Van Gogh-tentoonstelling. Het Van Gogh Museum moest begin jaren negentig een bedrag van zes miljard gulden verzekeren en daar waren ruim driehonderd verzekeraars voor nodig.

De drie Russische verzekeringsmaatschappijen hebben hun polis herverzekerd bij de in Londen gevestigde verzekeringsmaatschappij Global Aerospace Underwriting Managers (GAUM). Woordvoerder Peter Bernhard wil niet zeggen welke premie de Russen betalen, maar in het circuit wordt een bedrag van één miljoen dollar genoemd. "Eén miljoen dollar om de wereld gerust te stellen", schertst Lloyds woordvoerder Beeby. Afval vanuit de lucht in de oceaan dumpen is niet strafbaar, mits het niet op een continentaal plat van een land wordt gestort.

De 'niemandszee' is een vuilnisvat als het afval 'van boven komt'. Het verslepen van een afgedankt olieplatfom naar deze niemandszee om het daar te laten afzinken is daarentegen wel strafbaar. En het is volgens het zogenoemde Marpol-verdrag ook verboden om een roestig schip uit Rotterdam te laten vertrekken en tot zinken te brengen in de Stille Oceaan. De eigenaar en de Rotterdamse haven-autoriteiten kunnen hiervoor aansprakelijk worden gesteld.

Toch worden zeeën en oceanen gebruikt als stortplaats voor afgedankte schepen en boorplatforms. Maar dat kan alleen wanneer de nationale overheden daarvoor toestemming geven. Een bekend voorbeeld is het geval van de Brent Spar.

In 1995 kregen Shell en Esso toestemming van de Britse regering om dit olieplatform te laten zinken ten westen van Ierland en Schotland in de Atlantische Oceaan. Greenpeace bracht alle geoorloofde en ongeoorloofde middelen (zoals verkeerde cijfers over de olielading van het platform) in stelling om dit te voorkomen. "Het zou een ongunstig precedent kunnen betekenen voor de ontmanteling van de andere ruim vierhonderd olie- en gasplatforms op de Noordzee en daarom hebben we een felle campagne gevoerd", zegt Diederik Samson, woordvoerder van Greenpeace.

Onder druk van de publieke opinie zag Shell af van het voornemen de Brent Spar tot zinken te brengen. Het platform wordt in een Noors fjord ontmanteld - waarbij het de vraag is of dat milieutechnisch in dit geval wel een betere oplossing is.

Greenpeace zette geen campagne op touw om dumping van de Mir in de oceaan te voorkomen. "Bij het ruimtevaartstation gaat het om een eenmalige gebeurtenis", zegt Samson. "Maar zouden er meer ruimtestations uit de lucht in de oceaan vallen dan zouden we zeker een actie mobiliseren."