Met hun beeldenstorm versterken de Talibaan het demonische beeld dat de buitenwereld van hen heeft. Toch werd hun opmars aanvankelijk toegejuicht.

Door onze redacteur WIM BRUMMELMAN

ROTTERDAM, 5 MAART. Is Mullah Mohammed Omar de universele verkondiger van het ware geloof of is hij, zoals de buitenwereld hem afspiegelt, inclusief vele islamitische leiders, een brute fanaticus die geen weet heeft van het tolerante karakter van de islam? Zelf zal de hoogste leider van de Talibaan niet zo gauw antwoord geven op die vraag. Mullah Omar houdt zich op de achtergrond. Hij verspreidt zijn boodschap via de radio of laat het aan anderen over om zijn richtlijnen te verspreiden. Vanochtend, op de dag van het islamitische offerfeest, luidde de boodschap dat het vernietigen van alle beelden in Afghanistan gewoon doorgaat - in weerwil van wereldwijde protesten. Ook de twee wereldberoemde boeddhabeelden in Bamiyan zullen verder worden afgebroken. "De islam is ons enige ware geloof", zo hoorden de gelovigen in de hoofdstad Kabul vandaag via luidsprekers van de moskeeën. Vernietiging van alle afgodsbeelden is "een eer" voor het Afghaanse volk, zo werd hun voorgehouden. Wat geestelijk leiders in andere moslimlanden er ook over mogen zeggen.

Met hun beeldenstorm versterken Omar en zijn Talibaan het demonische beeld dat de afgelopen jaren van hun bewind is ontstaan: door de onderdrukking van vrouwen, het uitvoeren van lijfstraffen, de economische chaos en het bieden van onderdak aan terroristische groeperingen. Toch werd de opmars van de Talibaan in het begin van de jaren negentig nog toegejuicht als een kans dat, na decennia van burgeroorlog, eindelijk orde en rust zou komen in Afghanistan. Islamitische strijders uit alle delen van wereld waren in de jaren tachtig naar Afghanistan gekomen om zich te voegen bij de mujahideen in hun heilige oorlog tegen de Sovjet-bezetting van het land. Die strijd eindigde in een verpletterende nederlaag voor de Sovjet-Unie en het communistische marionettenregime in Kabul, maar nadat in 1992 de islamitische staat was uitgeroepen raakten de verschillende facties in een hopeloze onderlinge strijd slaags. 'Talib' betekent student. De Talibaanbeweging is ontsproten aan de madrassa's, de streng fundamentalistische religieuze scholen in Pakistan waar veel arme Afghaanse vluchtelingen terecht waren gekomen. De studenten leerden er niet alleen de Koran uit het hoofd, maar hen werd door de fanatieke mullahs ook een ijzeren discipline bijgebracht. Volgens waarnemers zijn ze militair getraind en bijgestaan door de Pakistaanse geheime dienst. Toen de Talibaan in 1995 oprukten in Afghanistan, namen weinigen hen serieus als een machtsfactor van betekenis. Maar in september 1996 veroverden de Talibaan de hoofdstad Kabul en kon niemand meer om hen heen. De regering van president Rabbani werd verdreven, de vroegere communistische president Najibullah op straat in Kabul opgehangen. Nu heersen de Talibaan over ongeveer 90 procent van het Afghaanse grondgebied. De sunnitische Talibaan zijn overwegend Pathanen, de grootste bevolkingsgroep in het zuiden en het oosten van het land. Mullah Mohammed Omar is vermoedelijk geboren in 1962 in de provincie Uruzgan, in het midden van Afghanistan. Hij zou op verschillende islamitische scholen hebben gezeten buiten Afghanistan, alvorens zich in de jaren tachtig te voegen bij de guerrilla tegen de Sovjet- bezetting. Omar, die in de strijd een oog verloor, werd in april 1996 gekozen tot de hoogste leider van de Talibaan. Omar, van eenvoudige komaf, is in veel opzichten de tegenpool van een andere leider, wiens naam de laatste jaren in één adem wordt genoemd met die van de Talibaan: Osama bin Laden, telg uit een rijke Saoedische familie. De miljonair Bin Laden, die in Afghanistan verblijft, zou het brein zijn geweest achter een reeks terroristische aanslagen, zoals op de Amerikaanse ambassades in Kenia en Tanzania. Na de terugtrekking van de Sovjet-troepen verloren de VS hun belangstelling voor Afghanistan. Voor zover Washington zich nu nog bekommert om het land, betreft het vooral woede over het feit dat de Talibaan onderdak bieden aan Bin Laden en trainingskampen van buitenlandse terroristen op hun grondgebied toelaten. Met Rusland, dat zich zorgen maakt over moslim- fundamentalistische bewegingen in de Centraal-Aziatische republieken, hebben de VS zich ingezet voor VN-sancties tegen Afghanistan. Het land is diplomatiek vrijwel geïsoleerd. Vandaar dat een Talibaan- minister gisteren fijntjes opmerkte: "De VN moeten maar bij (de verdreven president) Rabbani vragen om bescherming van de boeddhabeelden, want zij erkennen hem immers (als staatshoofd van Afghanistan)".