Vandaag is de jaarlijkse bijeenkomst begonnen van het Chinese parlement. Doorgaans is dat een zitting van zwijgen en instemmen. Maar één kwestie houdt de gemoederen bezig: de huwelijkswet.

Door onze correspondent FLORIS-JAN VAN LUYN

PEKING, 5 MAART. "Opsluiten! Ontslaan! Beboeten!" Vraag Chinese vrouwen naar hun mening over het straffen van overspelige mannen en ze worden hels. Geen wonder, want velen van hen, volgens Chinese statistieken ten minste een derde van alle vrouwen, worden ermee geconfronteerd. Overspelige mannen moeten boeten voor hun zonden.

Het is de ironie van China's snelle transformatie van de afgelopen twee decennia: problemen van vóór de communistische machtsovername, waar in de beginjaren van de Volksrepubliek streng tegen werd opgetreden, steken opnieuw de kop op. En overspel is er één van.

Volgens veel Chinezen, met name vrouwen, had de wet tegen het hebben van concubines, voor 1949 nog geoorloofd, nooit afgeschaft mogen worden. Dat gebeurde in 1981, toen de toenmalige communistische leiders er van overtuigd waren dat het verschijnsel volledig was uitgeroeid. Niemand kon toen bevroeden dat het maar even zou duren voordat de Volksrepubliek in menig opzicht dezelfde trekken zou gaan vertonen als de wereld waartegen de communisten zich tot 1949 zo hadden verzet.

Drugsgebruik, prostitutie, corruptie en wat al niet meer, de Chinese regering in Peking kampt ermee en zoekt verwoed naar oplossingen.

Een wetsvoorstel waarover China's Volkscongres (het parlement) zich vanaf vandaag buigt, gaat over de aanpak van overspel en huiselijk geweld. De wet regelt scheidingen, boedelverdelingen, straffen tegen echtelieden die mishandelen en onderstreept het 'belang' van het huwelijk en de 'ernst' waarmee het echtpaar met het huwelijk dient om te gaan. Vooral over dat laatste bestaat veel ophef.

In het oorspronkelijke wetsontwerp staat dat 'bij een aantoonbare buitenechtelijke relatie (...) tussenkomst van de politie' is geoorloofd. Velen ging dat te ver. Over de uiteindelijke verwoording is drie jaar gebakkeleid, met als resultaat een sterk afgezwakte ontwerptekst die ter ceremoniële goedkeuring naar het Volkscongres is gestuurd.

Li Yinhe, socioloog en werkzaam bij China's belangrijkste denktank, heeft advies gegeven bij het opstellen van de wet. Ze heeft begrip voor de bezwaren tegen het wettelijk straffen van overspel. "Ik ben er tegen. Een wet die overspel aan banden moet leggen, is archaïsch", zegt ze. "Dat tref je alleen nog in islam-fundamentalistische landen aan. Morele normen kun je niet tot wet verheffen." Maar dat wat de wet er uiteindelijk wel over zegt, is veel te vaag, vindt Li. "Niemand begrijpt precies wat met het 'belang' en de 'ernst' van het huwelijk wordt bedoeld. Ze hadden het er beter uit kunnen laten." Veel belangrijker vindt Li de amendementen die huishoudelijk geweld betreffen.

"Hier is sprake van vooruitgang", zegt Li. "Een in China eeuwenoud probleem, wordt voor het eerst als zodanig erkend." Er is flink wat voor nodig geweest om het zover te laten komen. Huiselijk geweld was tien jaar geleden een totaal onbekend begrip in China. En nog altijd vinden veel Chinezen het volledig geoorloofd hun echtgenoot te slaan. Sterker nog, veel slachtoffers, grotendeels vrouwen, realiseren zich niet eens wat er mis is. Een instantie die dat meermaals heeft moeten vaststellen is de vrouwenhulplijn van Wang Xingjuan. "De meeste mannen die hun vrouwen mishandelen zien het als een privé-kwestie en helaas denken veel mishandelde vrouwen er net zo over", zegt Wang. "Sommige mishandelde vrouwen geloven niet dat de schuld bij hun echtgenoot ligt: 'Hij denkt dat ik overspel pleeg. Dat is niet waar. Maar, u moet begrijpen, hij houdt van mij'. Dergelijke logica moeten wij doorbreken."

Zelfs bij de politie of juridische instanties kunnen mishandelde vrouwen die de moed hebben een aanklacht in te dienen niet altijd rekenen op begrip. "Mishandeling of verkrachting binnen het huwelijk wordt vaak gezien als een familiaire aangelegenheid. De daders komen er met relatief weinig straf van af - als ze al gestraft worden", zegt Tong Xin, van het Centrum voor vrouwenstudies en jurisdische bijstand van de Universiteit van Peking. "Ook de ernst van de mishandeling heeft invloed", zegt Tong. Ze haalt een voorval aan van een vrouw die in haar neus was gesneden door haar echtgenoot. "De advocaat die door de vrouw bij de zaak werd betrokken, besloot niets te doen omdat hij zei te weten dat geen enkele rechtbank de kwestie in behandeling zou nemen als de snee korter dan zeven centimeter zou zijn. Haar verwondingen waren te klein." Tong zegt blij te zijn dat met de nieuwe wet meer duidelijkheid komt.

Volgens socioloog Li Yinhe is lange tijd geen wet in behandeling genomen waarover zoveel is gediscussieerd. "Het is een wet die direct invloed heeft op het leven van veel Chinezen. Dat gebeurt zelden", zegt Li. Als de wet wordt aangenomen, wat een kwestie van een ceremonieel instemmen is, dan zal bij scheidingskwesties ook meer rekening worden gehouden met de minst bedeelde partij. Juridische verdeelsleutels zullen niet langer alle bezit door tweëen delen, maar afhankelijk van wederzijdse inkomsten worden bepaald. "Economische afhankelijkheid moet geen reden meer zijn voor echtlieden om bijeen te blijven." Voorts is ook een huwelijk met een militair niet langer onbreekbaar. De oude wet beschermt militairen wegens hun lange afwezigheid van huis. "Tot dusver hebben veel ongelukkige huwelijken stand gehouden omdat men liever onder slechte persoonlijke omstandigheden bijeen blijft dan in armoede uit elkaar gaat", zegt Li. "De wet brengt daar verandering in."

Zie ook:

Chinese regering zet beleidslijnen voort (5 maart 2001)