F I L M V O O R A F :
Leven op Mars!
MARISKA GRAVELAND
Je zou denken dat de wereld op
zijn kop zou staan, dat iedereen juichend of op zijn minst ontzet over
straat zou rennen: er was leven op Mars! De grootste omwenteling in ons
antropocentrisch denken sinds de ontdekking dat niet de aarde het
middelpunt van het universum is. Herschrijf alle filosofieboeken, vier
het leven! Maar nee, een paar kolommen in de krant, en dat was het.
The Mars Society, vurig pleitbezorger van kolonisatie van de rode planeet,
maakt er geeneens melding van op zijn Nederlandse website. De snoeren
magnetietkristallen van de meteoriet ALH84001 mogen dan wel indirect op
prehistorisch leven duiden, de aardbewoners zal het een worst wezen.
Blijkbaar hadden we toch iets spectaculairders verwacht, iets
tastbaarders dan een microscopische mineralenafzetting. Films hebben wat
dat betreft onze fantasie flink gestroomlijnd: met minder dan vreemd
uitgedoste, op aardse diepzeedieren lijkende buitenaardse wezens neem je
geen genoegen meer. De sobere sciencefictionthriller The Day Mars
Invaded Earth (1963) heeft daarentegen gebruik gemaakt van een even
simpele als fantastische vondst om de Marsbewoners in beeld te brengen:
de Martianen nemen gewoon de gedaante aan van mensen. Het idee is gejat
van de sf-klassieker Invasion of the Body Snatchers (1956), maar
het resultaat is niettemin van een prachtige eenvoud.
Slachtoffer is een medewerker van de NASA, die bevangen wordt door een
onzichtbaar soort elektriciteit van Martiaanse oorsprong, dat een
dubbelganger van hem fabriceert. In de rest van de thriller wordt het
gevaar vooral gesuggereerd; het lijkt zich voornamelijk in zijn hoofd af
te spelen. Op een gegeven moment, als ook zijn vrouw en kinderen
Martiaanse alter ego's hebben, lijkt het erop dat ze vooral tegen
zichzelf vechten. En daarmee zijn we op vertrouwd sf-terrein: niet de
onbekende levensvormen zijn de vijand, maar de stuurloze mensen die
zichzelf ten gronde richten.
"Ik voel me als een lege schelp, zo omschrijft de NASA-medewerker zijn
bezetenheid. Leeg voelt hij zich ook door zijn huwelijkscrisis, het
eigenlijke onderwerp van de film, die een voor die tijd revolutionair
tragisch einde kent. De onontsluierde geheimen van Mars staan symbool
voor de onuitroeibare angst dat de mensen die je het beste denkt te
kennen, plots vreemdelingen worden. Net zoals Mars zelf afwisselend
dichterbij en verder van de aarde af staat.
The Day Mars Invaded Earth (Maury Dexter, 1963, VS), Fox, 20:30-
21