Het etnisch geweld tussen Dajaks en Madoerezen in Kalimantan (Indonesisch Borneo) heeft al meer dan 400 levens gekost. Volgens professor Usop, woordvoerder van de Dajakgemeenschap, is de woedeuitbarsting uitgelokt door de Madoerezen.

Door onze correspondent DIRK VLASBLOM

JAKARTA, 26 FEBR. De Ngaju-Dajaks, die de afgelopen week bewapend met blaasroeren en mandau - traditionele zwaarden - naar het stadje Sampit zijn gestroomd, willen maar één ding: dat alle Madoerese immigranten 'hun' provincie Midden-Kalimantan verlaten. Wie niet wijkt, wordt afgemaakt. Profesor M. Usop, een Dajaknotabele die een culturele stichting ter bescherming van het Dajakse culturele erfgoed voorzit, treedt dezer dagen op als woordvoerder van zijn volksgenoten. Ook hij vindt complete evacuatie van de Madoerezen "voorlopig de beste oplossing". Usop: "Als onze Madoerese broeders allemaal worden geëvacueerd, al is het maar voorlopig, keert de rust vanzelf terug. Dan kunnen we weer rationeel denken. Want de Madoerezen hebben met hun respectloze en gewelddadige gedrag de Dajaks jarenlang tot het uiterste getergd. Om te voorkomen dat er nog veel meer slachtoffers vallen, kunnen zij beter vertrekken."

Zijn de resterende 15.000 Madoerezen volgens u in gevaar?

"Ja, als zij niet geëvacueerd worden, lopen ze gevaar. Dan kan niemand, ook leger en politie niet, voor hun leven instaan. Of zij daarna terug kunnen keren, is een kwestie van later zorg. Allleen als zij hun gewoonte afzweren om met geweld en wapens voor hun economische belangen op te komen, kunnen we hier misschien ooit nog vreedzaam samenleven."

Bent u geschrokken van het jongste geweld?

"Jazeker, en ik maak me ernstige zorgen. Deze actie is niet voorbereid, het is een spontane uitbarsting van woede. Zij is uitgelokt door een accumulatie van gewelddadige incidenten, waarbij Dajakburgers met de wapens zijn aangevallen. De Madoerezen praten niet, zij beslechten economische geschillen met de wapens."

Deze uitbarsting is volgens de lokale pers begonnen met een betaalde moord op een Madoerese familie, in opdracht van enkele ontslagen Dajakambtenaren.

"Dat is nog een vraagteken. Feit is dat de Dajakgemeenschap in Sampit is aangevallen door Madoerezen. En dat ontslag is slechts een ondergeschikte kwestie in een lange geschiedenis van marginalisering van en geweld tegen Dajaks."

'Wat wilt u? We kunnen niet rustig gaan slapen'

De Dajaks in Sampit en omgeving blijken terug te vallen in oude, officieel uitgebannen gewoonten, zoals het koppensnellen?

"Tientallen jaren Madoerees wangedrag hebben ervoor gezorgd dat oude, gewelddadge tradities van de Dajakgemeenschap, met inbegrip van koppensnellen, weer naar boven komen. Die riten en gebruiken zijn nog niet helemaal dood. De Dajaks hebben een eeuw lang, sinds het Vredesberaad van 1894, blijk gegeven van vredeswil, maar ze zijn te lang getergd. Als een modern en beschaafd mens schrik ik daar natuurlijk van en ik maak me er ook grote zorgen over."

Kunt u dit geweld als Dajak en academicus rechtvaardigen?

"Het is geen kwestie van rechtvaardigen of afwijzen, het probleem is al te ver uit de hand gelopen en zo liggen de feiten nu. Dit is een sociale explosie, geen geregisseerde actie."

Volgens de jongste berichten nemen de naar de stad gestroomde Dajaks de gesnelde koppen mee naar hun dorpen, zeggens om die te beschermen. Heeft het koppensnellen dezer dagen nog een spirituele betekenis of is dit slechts botvieren van wraaklust?

"Die spirituele achtergrond is er zeker. Deze oude overtuigingen over de geestenwereld leven nog, maar het afnsijden van hoofden is allang geen alledaagse praktijk meer. Naast de traditionele religie, waarin het koppensnellen geen plaats meer heeft, hebben christendom en islam grote invloed gekregen, er is onderwijs gekomen. De Dajaks hoopten op een vreedzamer, welvarender bestaan. Maar die oude geest is uit de fles gehaald door door jarenlange provocaties. Wat wilt u dan, dat we rustig gaan slapen? Dat kan niet."

Zie ook:

De ziel van het slachtoffer tot bondgenoot (24 februari 2001)